Sigmund Freud

De ijsbergmetafoor horen we tegenwoordig erg veel. Het deel van onszelf dat we kennen is maar de top van de ijsberg. Het meeste ligt verborgen onder het wateroppervlak. Dat is het onbewuste deel van onze geest. Sigmund Freud was de eerste die deze metafoor gebruikte.

Het onbewuste wordt gestuurd door de levens- en de doodsdrift. De levensdrift – eros – is de primaire drang tot zelfbehoud en behoud van de soort. Het is het verlangen onze behoeften te bevredigen. Dit verlangen wordt vaker niet dan wel gestild. Daarom kunnen we in het andere uiterste en streven we naar een spanningsloze toestand waarin we van onze verlangens ontdaan zijn. Dat is wat Freud de doodsdrift of thanatos noemt.

Even tussendoor… Meer lezen over Freud en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

De levensdrift en doodsdrift maken deel uit van wat Freud het Es noemt. Dit deel van het ‘ik’ bestaat uit de ongestuurde en ongeremde driften. Naast het Es onderscheidt Freud het Ich en het Über-ich. Het Über-ich, of het geweten, is tegengesteld aan het Es. In dit deel van het ‘ik’ zijn de sociale normen geïnternaliseerd. De normen uit het Über-ich­ temmen de onmiddellijke driften van het Es. In het Ich komen deze twee samen. Het Ich past zich aan de omstandigheden aan en weet dat bevrediging soms uitgesteld moet worden.

Sigmund Freud werd op 6 mei 1856 geboren in Freiberg. Hij was de lieveling van zijn ouders die hem als hun meest succesvolle nageslacht beschouwden. Dat dit terecht was, werd al duidelijk toen hij cum laude zijn middelbare school afsloot. Op zijn zeventiende schreef hij zich in op de medische faculteit van Wenen. Hij studeerde af in de zoölogie, maar omdat hier onvoldoende geld in te verdienen was, nam hij een positie aan in het Algemeen Ziekenhuis van Wenen. Hij wilde een privépraktijk openen en in het ziekenhuis kon hij hiervoor de benodigde ervaring opdoen.

Toen hij dertig was kon hij eindelijk de deuren open van zijn psychiatrische praktijk. In de weerbarstige praktijk van de psychiatrie ontdekte hij dat de oplossing voor psychische stoornissen ligt in het praten over je dromen. Onbewust worden we vooral gedreven door seksuele verlangens, maar het bewuste belemmert dat. Bevrediging van die driften is onfatsoenlijk en zondig volgens de sociale normen van onze maatschappij. In dromen komt dit conflict naar boven. Door in de psychoanalytische therapie vrij te associëren naar aanleiding van de droom worden onze diepste wensen blootgelegd waardoor de psychische stoornis verdwijnt.

Freud wordt door veel vakgenoten, zowel uit zijn eigen tijd als van nu, als het schoolvoorbeeld van een pseudowetenschapper gezien. Toch heeft hij een erg belangrijke bijdrage geleverd. Niet alleen heeft hij de menselijke psyche als onderzoeksgebied op de agenda gezet, ofwel de psychologie.  Zijn ideeën geven ook veel inzicht in het onbewuste en verlangen. Deze ideeën inspireerden filosofische denkers, zoals Jung, Lacan en Deleuze, waardoor de psychoanalyse ook een filosofische stroming werd.