Julia Kristeva

Julia Kristeva is filosoof, linguïst, psychoanalyticus en schrijver. Ze is geboren in Bulgarije, ging met een beurs studeren in Parijs en is altijd in Frankrijk gebleven. Literatuurcriticus Roland Barthes typeerde haar met de woorden ‘l’étrangère’ – de vreemdelinge. In haar veelzijdige werk is ‘de vreemdeling’ een terugkerend thema.

In De vreemdeling in onszelf (vertaling van Etrangers à nous-mêmes, 1988) stelt Kristeva de vraag: ‘kunnen wij persoonlijk, in ons hart, met de anderen samenleven, anderen beleven, zonder hen te weren maar ook zonder hen aan ons gelijk te maken?’ Kristeva benadrukt dat wij de anderen pas zullen begrijpen als we beseffen dat er in onszelf ook ‘de vreemdeling’ aanwezig is. Tegenstrijdigheden, angsten en mislukkingen van onszelf willen we het liefst niet onder ogen zien. Wat we niet van onszelf accepteren, projecteren we op de anderen. Als we de vreemdeling in onszelf erkennen, hoeven we die niet meer te verafschuwen in de ander.

In De vreemdeling in onszelf verenigt Kristeva haar verschillende achtergronden. Zo is haar essay niet alleen filosofisch, maar ook psychoanalytisch. Het bevat politieke en sociale thema’s, en het heeft iets autobiografisch en literairs. Deze verbinding van verschillende disciplines is kenmerkend voor haar werkwijze. Kristeva schrijft over uiteenlopende onderwerpen: over de revolutionaire taal van poëzie, over moederschap, over depressie en andere ‘nieuwe geestesziekten’, over religiositeit en over het feminisme.

Even tussendoor… Meer lezen over Kristeva en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief

Kristeva’s vroege, en moeilijk toegankelijke, werken over literatuurtheorie en semiotiek (betekenisleer) kregen internationale erkenning. Zij lanceerde het begrip ‘intertekstualiteit’: het idee dat teksten niet op zichzelf staan, maar altijd in dialoog zijn met andere teksten en de culturele context.

In het drieluik Le génie féminin onderzoekt Kristeva het leven en werk van filosoof Hannah Arendt, psychoanalyticus Melanie Klein en schrijver Colette. Zij noemt hen ‘vrouwelijke genieën’ waarbij ze verwijst naar de definitie van het woord ‘genie’ in de Encyclopédie van Diderot: ‘Een bijzondere geest gekoppeld aan een bijzondere sensibiliteit.’ Kristeva schrijft: ‘Door die benaming wil ik ook iedere lezer uitdagen zichzelf te overstijgen zoals Arendt, Klein en Colette dat wisten te doen.’

In 2004 won Kristeva de prestigieuze Noorse Holbergprijs voor wetenschappelijk werk. Vier jaar later won ze de Vaclav Havelpijs voor verdedigers van mensenrechten.