Quote
“In een onderdrukkend systeem kan vrijheid een middel worden om mee te beheersen”
De Duitse filosoof Herbert Marcuse (1898 – 1979) staat vooral bekend om zijn boek De eendimensionale mens dat in 1964 werd gepubliceerd. In dit boek betoogt Marcuse dat de mens een schijnvrijheid bezit omdat zij enkel bezig is met het bevredigen van valse behoeftes. De kapitalistische ideologie, die sterk gericht is op consumptie, hindert het vermogen van de burger om kritisch (of negatief, zoals Marcuse het noemt) te kunnen denken. Zo denkt de burger weliswaar keuzevrijheid te bezitten, maar wordt hij in werkelijkheid in toom gehouden door een onderdrukkend systeem. Dit verschijnsel is wat Marcus ‘repressieve tolerantie’ noemt.
De Grote Weigering
Marcuse, die als telg uit een rijk joods gezin in 1933 uit angst voor het nationaalsocialisme voorgoed naar de VS emigreert, vergaart in de jaren zestig grote populariteit onder de studentenbeweging. Onder wat Marcuse ‘de Grote Weigering’ noemt, verwerpen de protesterende studenten de regels van de repressieve welvaartsmaatschappij. Marcuse’s bereidheid om veelvuldig op demonstraties op te treden, levert hem de officieuze titel ‘vader van Nieuw Links’ op. Zelf wijst Marcuse de term af omdat hij zichzelf niet boven de protestbeweging vindt staan.
Even tussendoor… Meer lezen over Marcuse en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Even tussendoor ...
Ontmenselijkende technologie
Samen met die protestbeweging ziet Marcuse in de economische groei en de massaproductie van de jaren vijftig en zestig vooral de ‘ontmenselijkende effecten’ van de voortschrijdende technologie. Een technologisch gestuurde samenleving smoort bij voorbaat elke vorm van kritiek of verzet. ‘Burgers herkennen zichzelf in hun bezittingen,’ zegt Marcuse. ‘Ze zien hun ziel terug in hun auto’s, hun stereo-installaties en hun keukengerei.’
