Quote
“In een onderdrukkend systeem kan vrijheid een middel worden om mee te beheersen”
“De opkomst van een kritisch bewustzijn wordt altijd gehinderd door de bevrediging van behoeftes”
De Duitse filosoof Herbert Marcuse (1898 – 1979) staat vooral bekend om zijn boek De eendimensionale mens dat in 1964 werd gepubliceerd. In dit boek betoogt Marcuse dat de mens een schijnvrijheid bezit omdat zij enkel bezig is met het bevredigen van valse behoeftes. De kapitalistische ideologie, die sterk gericht is op consumptie, hindert het vermogen van de burger om kritisch (of negatief, zoals Marcuse het noemt) te kunnen denken. Zo denkt de burger weliswaar keuzevrijheid te bezitten, maar wordt hij in werkelijkheid in toom gehouden door een onderdrukkend systeem. Dit verschijnsel is wat Marcus ‘repressieve tolerantie’ noemt.
Even tussendoor… Meer lezen over Marcuse en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Marcuse, die als telg uit een rijk joods gezin in 1933 uit angst voor het nationaalsocialisme voorgoed naar de VS emigreert, vergaart in de jaren zestig grote populariteit onder de studentenbeweging. Onder wat Marcuse ‘de grote weigering’ noemt, verwerpen de protesterende studenten de regels van de repressieve welvaartsmaatschappij. Marcuse’s bereidheid om veelvuldig op demonstraties op te treden, levert hem de officieuze titel ‘vader van Nieuw Links’ op. Zelf wijst Marcuse de term af omdat hij zichzelf niet boven de protestbeweging vindt staan.
Samen met die protestbeweging ziet Marcuse in de economische groei en de massaproductie van de jaren vijftig en zestig vooral de ‘ontmenselijkende effecten’ van de voortschrijdende technologie. Een technologisch gestuurde samenleving smoort bij voorbaat elke vorm van kritiek of verzet. ‘Burgers herkennen zichzelf in hun bezittingen’, zegt Marcuse. ‘Ze zien hun ziel terug in hun auto’s, hun stereo-installaties en hun keukengerei.’
Relevante berichten
Herbert Marcuse, de zinderende zwartkijker
De Duitse filosoof Herbert Marcuse (1898-1979) redeneerde dat de vrijheid in het Westen een illusie was en onze verlangens onecht.
‘Volgens Marcuse leven we in het vrije Westen onder een totalitair regime’
De consumptiemaatschappij heeft ons in haar greep, meent Herbert Marcuse. Thijs Lijster schreef het voorwoord bij zijn hervertaalde klassieker.
Close Reading Marcuse: Vrijheid belemmert zelfstandig denken
Techniek en massaconsumptie hebben ons mak en volgzaam gemaakt. Herbert Marcuse probeert de afstomping ten goede te keren.
Marian Donner: ‘De mens is een aap die geen aap wil zijn’
Marian Donner is schrijver, columnist en essayist. Ze schreef het boek De grote weigering, waarin ze reflecteert op de filosofie van Herbert Marcuse.
