Luce Irigaray

Luce Irigaray is filosoof, psychoanalyticus en linguïst. Over haar leven vertelt ze weinig in interviews – zelfs haar precieze geboortedatum is onbekend. Op deze manier wil zij voorkomen dat er meer aandacht is voor haar leven dan haar werk – een terugkerend probleem bij vrouwelijke denkers.

In Speculum de l’autre femme (1974) onderzoekt Irigaray de geschiedenis van de westerse filosofie. Ze laat zien hoe binnen de filosofie meestal mannen ideeën naar voren brengen vanuit een zogenaamd universeel, neutraal en objectief perspectief. Dat perspectief sluit vrouwen uit. Irigaray wil ruimte maken voor de vrouwelijke stem in filosofische teksten. Om als vrouw een plek te veroveren binnen de filosofie is het nodig om eigenheid te ontwikkelen met een eigen taal, stijl en idealen.

Binnen het feminisme legt Irigaray de nadruk dus niet op het streven naar gelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar wil zij juist erkenning creëren voor het verschil – ‘de seksuele differentie’. Zij schrijft:

‘Gelijkheid opeisen, als vrouwen, lijkt me een verkeerde uiting van een reëel doel. Vragen om gelijk te worden veronderstelt een norm. Aan wie, waaraan willen vrouwen gelijk zijn? Aan mannen? Aan een salaris? Aan welke maatstaf? Waarom niet aan haarzelf?’

Als vrouwen strijden voor gelijkheid met mannen, bestaat het gevaar dat ze dat alleen kunnen bereiken door op mannen te gaan lijken. Het verschil tussen mannen en vrouwen is niet alleen biologisch en lichamelijk, maar ook cultureel en talig. De Waalse filosoof wil op zoek naar een cultuur waarin het vrouwelijke naast het mannelijke kan bestaan.

Het werk van Irigaray is interdisciplinair. Filosofie, taalwetenschap en psychoanalyse zijn sterk met elkaar verweven in haar onderzoek. Zo schrijft Irigaray dat de psychoanalyse haar leerde hoe belangrijk het verschil is tussen man of vrouw zijn. Ook gebruikt ze methodes uit de psychoanalyse om te laten zien in hoeverre de westerse filosofie (en cultuur in het algemeen) van alles heeft ‘verdrongen’: er is niet alleen weinig aandacht voor het specifiek vrouwelijke, maar evenmin voor lichamelijkeid en zintuiglijkheid. Binnen de taalwetenschap onderzocht Irigaray het verschil in taalgebruik tussen mannen en vrouwen.

De stijl van haar werk is complex en niet makkelijk toegankelijk. In sommige teksten maakt Irigaray veel gebruik van psychoanalytische begrippen, in andere teksten is haar stijl poëtisch. Die vermenging van stijlen en de dubbelzinnigheid en ongrijpbaarheid in taal kiest zij bewust in haar zoektocht naar een eigen taal, naast die zogenaamd algemeen geldige (maar mannelijke) taal in de filosofie.