Autonomie – betekenis
Autonomie betekent dat je zelf bepaalt hoe je handelt, zonder dat je beperkt, gedwongen of beïnvloed wordt door anderen. De term komt van de Oudgriekse termen autos (zelf) en nomos (wet). De letterlijke betekenis is dus ‘jezelf de wet opleggen’.
Wat is autonomie?
Volgens de Engelse filosoof John Stuart Mill (1806-1873) ben je als individu autonoom wanneer je kunt doen wat jij zelf wenst te doen. Veel denkers nemen deze definitie van hem over, maar deze leidt ook tot lastige vragen. Want hoe weet je zeker dat jouw wensen echt van jou zijn? Iemand met een drugsverslaving verlangt naar een volgende dosis, toch zien we hem eerder als afhankelijk dan autonoom wanneer hij dit verlangen bevredigt. Zijn wens wordt namelijk ingegeven door zijn verslaving – onder andere omstandigheden was hij misschien liever nuchter gebleven. Ook in minder extreme gevallen worden onze wensen beïnvloed door onze omgeving. Het is de vraag of de autonomie die Mill beschrijft überhaupt mogelijk is.
Even tussendoor… Meer lezen over filosofie? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Rationele wet
De Duitse filosoof Immanuel Kant (1724-1804) gooit het over een andere boeg. Wat jij zelf het liefst zou willen heeft volgens hem niks met autonomie te maken. Die verlangens kunnen immers gemakkelijk beïnvloed worden door je omgeving. Om autonoom te leven, dien je volgens Kant enkel naar de rede te luisteren. Want iets dat rationeel waar is, is waar ongeacht wat anderen ervan vinden.
Maar hoe weet je of jouw handeling rationeel is? Daartoe formuleert Kant de categorische imperatief: een algemene morele wet, gebaseerd op de rede. Deze luidt als volgt: je moet altijd handelen volgens een regel waarvan je zou willen dat het een algemene wet was. Als je naar deze wet leeft, ben je autonoom, want je stelt jezelf de wet.
Politieke autonomie
Ook in het politieke denken wordt de term ‘autonomie’ vaak gebruikt. Daar gaat het niet om individuen, maar om ‘autonome’ groepen die zichzelf besturen en niet beantwoorden aan wetten van buitenstaanders. Politieke autonomie neemt vaak de vorm aan van een eigen democratische natiestaat: zo verleent de Nederlandse staat politieke autonomie aan het Nederlandse volk.
