Home Lexicon De Verlichting

De Verlichting – betekenis

De Verlichting was een Europese filosofische en culturele beweging waarin denkers en intellectuelen de rede als uitgangspunt voor hun kennis wilden nemen, in plaats van de opgelegde waarheden van kerken en koningen. De stroming was actief in en rondom de achttiende eeuw en wilde de mens ontdoen van bijgeloof en onredelijke angsten. Sapere aude, oftewel ‘durf te denken’, was het motto van de Verlichting.

Geschiedenis

Wanneer was de Verlichting? Daar bestaat onder historici nog wel eens discussie over. De meesten laten deze beginnen rond 1650, als de wetenschappelijke revolutie en het rationele denken van René Descartes (1596-1650) het middeleeuwse wereldbeeld op z’n kop hebben gezet. Kennis komt dan niet meer van bovenaf, maar uit het eigen denken en de eigen waarnemingen.

Tijdens de ‘radicale’ Verlichting, die voornamelijk plaatsvond rondom de Nederlandse filosoof Baruch Spinoza (1632-1677), neemt het onafhankelijke denken een ware vlucht, waarna Franse philosophes als Voltaire, Montesquieu en Rousseau in de achttiende eeuw een gematigder denken bepleiten. Na de dood van de Duitse verlichtingsdenker Immanuel Kant in 1804 krijgt de Romantiek in Europa de intellectuele overhand. Die beweging neemt afstand van het berekenende verlichtingsdenken en benadrukt daarentegen het belang van gevoel en natuur.

Even tussendoor… Meer lezen over filosofie? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

Meld u aan voor onze nieuwsbrief

Ontvang elke woensdag het laatste filosofie nieuws, de beste artikelen van de week en af en toe een aanbieding.
Ontvang wekelijks het laatste filosofienieuws, de beste artikelen en af en toe een aanbieding.

Verlichtingsidealen

Over het algemeen zijn er een paar gemeenschappelijke verlichtingsidealen die uiteenlopende denkers als Spinoza, Voltaire en Kant verbinden, zoals tolerantie, vrijheid en gelijkheid. Ook hadden de verlichtingsdenkers een groot vertrouwen in vooruitgang: ze geloofden dat de samenleving maakbaar is en verbeterd kan worden dankzij de rede.

Verlichte denkers

Duitsland
Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716)
Christian Wolff (1679-1754)
Immanuel Kant (1724-1804)
Gotthold Ephraim Lessing (1729-1781)
Moses Mendelssohn (1729-1786)
Johann Gottfried Herder (1744-1803)

Frankrijk
René Descartes (1596-1650)
Pierre Bayle (1647-1706)
Charles de Montesquieu (1689-1755)
Voltaire (1694-1778)
Julien Offray de La Mettrie (1709-1751)
Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
Denis Diderot (1713-1784)
Claude Adrien Helvétius (1715-1771)
Jean le Rond d’Alembert (1717-1783)
Paul-Henri Thiry d’Holbach (1723-1789)
Markies de Sade (1740-1814)
Nicolas de Condorcet (1743-1794)

Groot-Brittannië
Thomas Hobbes (1588-1679)
John Locke (1632-1704)
Francis Hutcheson (1694-1746)
Thomas Reid (1710-1796)
David Hume (1711-1776)
Adam Ferguson (1723-1816)
Adam Smith (1723-1790)
Thomas Paine (1737-1809)
Mary Wollstonecraft (1759-1797)

Nederland
Franciscus van den Enden (1602-1674)
Lodewijk Meyer (1629-1681)
Baruch Spinoza (1632-1677)
Adriaan Koerbagh (1633-1669)
Johannes Koerbagh (1634-1672)
Balthasar Bekker (1634-1698)