Quote
“Het is geen wijsheid maar Gezag dat een wet maakt”
Thomas Hobbes is een zeventiende-eeuwse politiek filosoof die voornamelijk bekend is van zijn sociaal contract-theorie. Zijn gedachtegoed is sterk beïnvloed door de Engelse Burgeroorlog die begint als Hobbes vierenzestig jaar is. Dit betekent dat hij zijn hoofdwerken pas schrijft als hij de zestig gepasseerd is.
Leviathan
Thomas Hobbes schetst in zijn hoofdwerk Leviathan een beeld van een periode waarin de mens leeft zonder heerschappij. Door het aanschouwen van de gruwelen van de burgeroorlog heeft Hobbes niet de meest positieve kijk op de aard van de mens. Hobbes stelt namelijk dat ‘de mens voor andere mensen een wolf is’. In de ‘natuurtoestand’ is de mens totaal vrij, maar ook heel kwetsbaar voor andere mensen. In deze hypothetische periode verkeren we in een ‘oorlog van allen tegen allen’, aldus Hobbes.
Onze drang naar zelfbehoud haalt ons uit deze natuurtoestand. De mens ziet in dat deze oorlogstijd een nogal kort leven tot gevolg heeft. Om de vrede te bewaren, moet iedereen een contract afsluiten. We moeten een deel van onze vrijheid opgeven en overdragen aan een absolute heerser in ruil voor vrede en veiligheid. Losse individuen worden op deze manier burgers met een gezamenlijk belang.
Fysicalisme
Hoewel hij zijn roem aan zijn politieke filosofie heeft te danken, schrijft Thomas Hobbes over een groot aantal verschillende onderwerpen. Hij is niet alleen politiek filosoof maar ook aanhanger van het fysicalisme, de theorie die stelt dat alles in de wereld materieel is. Alle onstoffelijke entiteiten, zoals het verstand of bovennatuurlijke wezens, bestaan dus niet.
Hij schrijft: ‘Het universum – het geheel van alle dingen – is stoffelijk’. Alles is een lichaam; het heeft lengte, breedte en diepte. Wat niet stoffelijk is, bestaat niet. Ook de mens is dus volledig materieel en niets meer dan een machine van vlees en bloed.
Bewustzijn
Hiermee komt hij voor een probleem te staan. Want wat is dan het bewustzijn? Hij geeft hier geen antwoord op, behalve dat hij denkt dat de wetenschap dit ooit zal onthullen. Hobbes heeft dan ook een groot vertrouwen in de wetenschap en beweegt zich in natuurwetenschappelijke kringen. Hij kent de ‘vader van de moderne wetenschap’ astronoom Galilei en wetenschapper en filosoof Francis Bacon. Het moge duidelijk zijn; hij neemt voetstoots aan dat op iedere vraag over de aard van de wereld een wetenschappelijk antwoord bestaat.
Even tussendoor… Meer lezen over Hobbes en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Met zijn fysicalisme gaat hij in tegen Descartes’ manier van denken over de geest. Descartes stelt dat lichaam en geest twee volkomen verschillende substanties zijn. In De Corpore bekritiseert hij Descartes’ notie van ‘onstoffelijke substantie’. Dit is volgens Hobbes een lege uitdrukking. Substantie is altijd stoffelijk. Dit is volgens hem hetzelfde als een ‘lichaam zonder lichaam’.
Thomas Hobbes’ quotes
- ‘In de tijd dat de mensen nog geen overkoepelende macht kenden waar ze naar opzagen, verkeerden ze in de situatie die wij kennen als oorlog; en wel een oorlog van allen tegen allen.’
- ‘In de natuurtoestand is er een voortdurende angst voor en dreiging van een gewelddadige dood; het menselijk bestaan is er eenzaam, armoedig, afstotelijk, beestachtig en kort.’
- ‘Wie niets meer begeert is net zo dood als wie niet langer over zijn zintuigen of voorstellingsvermogen beschikt.’
- ‘Goed en kwaad zijn namen die onze voorliefdes en aversies aanduiden, die in de verschillende karakters, gewoonten en overtuigingen van de mensen verschillend zijn.’
- ‘Waar geen taal is, bestaat geen waarheid of onwaarheid.’
Geïnspireerd door Thomas Hobbes
Relevante berichten
Historisch profiel: Thomas Hobbes & de Leviathan
We leven in een wereld vol onenigheid, stelt filosoof Thomas Hobbes. Alleen een sterke staat of zelfs een tiran kan daar een eind aan maken.
Thomas Hobbes: ‘Morele ergernis is de bron van oorlog’
Thomas Hobbes’ analyse van de natuurstaat biedt nog steeds een goed instrument om de moderne staat te begrijpen.
De geboorte van de grote Leviathan
Hobbes’ analyse van het menselijk bestaan is opnieuw actueel in onze tijd van ‘mislukte staten’ en terrorisme, schrijft Hans Achterhuis.
Wantrouw politici als ze niet hypocriet zijn
Volgens politiek denker Thomas Hobbes hoort hypocrisie bij elke vorm van politiek. En daar is geheel niets kwalijks aan.