De beste filosofische boeken van 2023

Hoe voorkom je dat je als filosoof verzandt in vaste denkwijzen en dogma’s? Het is een van de vragen die Nietzsche stelt in het opnieuw vertaalde Voorbij goed en kwaad. Ook onderwerpen als moraliteit, religie, kunst, wetenschap en nationalisme passeren de revue. Het is een werk dat blijft boeien en verrassen, niet alleen vanwege de onnavolgbare ideeën, maar ook zeker vanwege Nietzsches kenmerkende schrijfstijl. Scherpe spot, enigmatische aforismen en een poëtische afsluiting zijn in deze nieuwe editie heerlijk vertaald door Maarten van Buuren.

Voorbij goed en kwaad. Voorspel voor een filosofie van de toekomst
Friedrich Nietzsche
vert. Maarten van Buuren
Boom
272 blz.
€ 27,90

Lees ook het interview met vertaler Maarten van Buuren: ‘Volgens Nietzsche is de moraal een machtsstrijd’

Om te krijgen waarnaar je verlangt, moet je de teugels juist laten vieren, laat Hartmut Rosa zien in Onbeschikbaarheid. We zijn gewend geraakt om alles naar onze hand te kunnen zetten: onze favoriete muziek uit de speakers, temperatuur en licht naar onze voorkeuren afgesteld. En ook buiten ons huis maken we de wereld beschikbaar: wetenschappelijk kenbaar, juridisch berekenbaar, technisch controleerbaar. Maar een beheerste wereld is een dode wereld, schrijft Rosa. Hij breekt een lans voor ‘resonantie’: een diepe verbondenheid met de wereld om je heen. Rosa analyseert de moderne wereld op grondige wijze, waardoor je na het lezen verlangt naar een ontmoeting met het onbeheersbare, het verassende, het onkenbare; naar natuur, levendige gesprekken en kunst.

Onbeschikbaarheid
Hartmut Rosa
Boom
160 blz.
€ 22,90

Lees ook het interview met Hartmut Rosa: ‘Een beheerste wereld is een dode wereld’

De filosofische traditie is in crisis, schrijft Hannah Arendt aan het begin van haar essaybundel Tussen verleden en toekomst. De traditie begon toen Plato het denken loskoppelde van de gewone wereld, ‘ze eindigde toen van deze ervaring niets anders was overgebleven dan de tegenstelling tussen denken en doen, en beide zinloos maakte door het denken van realiteit en het handelen van zin te beroven’. In de bundel, die dit jaar voor het eerst volledig in het Nederlands verscheen, gaat Arendt op zoek naar een nieuw begrip van traditionele concepten als autoriteit, vrijheid en waarheid. Ze doet dat op sublieme wijze, zonder het verleden helemaal achter zich te laten.

Tussen verleden en toekomst
Hannah Arendt
vert. Willem Visser
Octavo
390 blz.
€ 29,50

Lees ook de voorpublicatie van het essay ‘Wat is autoriteit?’ uit Tussen verleden en toekomst: Verwar gezag niet met geweld

Even tussendoor… Meer lezen over het beste dat er verschijnt in de filosofie? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

Wie zwanger is leeft een tegenstelling, schrijft Jonna Bornemark in Ik ben zee en hemel: je bent immers één en twee tegelijk. Met haar boek zette de Zweedse hoogleraar filosofie zwangerschap op de kaart als een belangrijk filosofisch thema. Ze schrijft over haar persoonlijke ervaring met dragen en baren in een prachtige, literaire stijl en denkt na over de implicaties ervan. Daarbij toont ze overtuigend aan: zwangerschap geeft niet alleen te denken over vruchtbaarheid, baren, en de relatie tussen ouder en kind, maar zet het hele bestaan in een nieuw licht.

Ik ben zee en hemel. Filosofie van de zwangerschap
Jonna Bornemark
Querido
240 blz.
€ 23,50

Lees ook het interview met Jonna Bornemark: ‘We komen allemaal van een ander’

Lees dit boek niet als je je verveelt. Neem de tijd voor je verveling, lezen kan altijd nog. De verveling vormt namelijk de ‘buitenkant van het onbewuste gebeuren’. De Duitse filosoof Byung-Chul Han toont zich in Vita contemplativa opnieuw een meester in het opsporen en ontmantelen van de zuurstofarme efficiëntie van onze tijd. Zijn stijl van denken, meedenkend met de schrijvers en denkers die hij volop citeert en zijn thema repeterend als in een muziekstuk, brengt je haast als vanzelf in contemplatie. En dat is nodig. We lijken steeds meer op die ‘actievelingen die rollen zoals een steen rolt, ze gehoorzamen de domheid van de mechanica’. Lekker bezig Han.

Vita contemplativa. Over inactiviteit
Byung-Chul Han
vert. Mark Wildschut
Ten Have
96 blz.
€ 14,99

Lees ook de voorpublicatie van Vita contemplativa: Het geluk van het nietsdoen

‘Dient de dreiging van een atoomramp die het menselijk ras zou kunnen uitroeien niet ook ter bescherming van de krachten die dit gevaar in stand houden?’ Herbert Marcuses opnieuw vertaalde klassieker De eendimensionale mens ademt de sfeer van de Koude Oorlog waarin het geschreven is, maar zijn kritiek blijft onweerstaanbaar. Marcuse stelt steeds de vraag: hoe logisch is de logica op basis waarvan we handelen? Vijftig jaar geleden was atoombommen produceren een rationele manier om de vrede te bewaren. Kunnen we dan wel aan op de rationaliteit van onze rationaliteit? Sinds ik het boek las blijft die vraag om me heen zoemen.

De eendimensionale mens
Herbert Marcuse
vert. Huub Stegeman
Athenaeum
280 blz.
€ 24,99

Lees ook het interview met filosoof Thijs Lijster, die het voorwoord schreef van de nieuwe vertaling: ‘Volgens Marcuse leven we in het vrije Westen onder een totalitair regime’

Iedereen ervaart weleens onbehagen. Maar dit gevoel lijkt de laatste tijd nog meer te overheersen, valt psychoanalyticus Paul Verhaeghe op. In zijn boek Onbehagen maakt Verhaeghe een scherpe en kritische analyse van de hedendaagse maatschappij. Een van de grootste veroorzakers van het onbehagen is volgens Verhaeghe de allesoverheersende norm van efficiëntie: economische groei gaat voor alles. Maar is dit wel terecht? Dit boek gaf woorden aan gedachten die al langer door mijn hoofd spookten, en gaf mij hoop op een uitweg uit het ‘geen tijd voor mijzelf, want oh zo druk’-denken van onze tijd.

Onbehagen
Paul Verhaeghe
De Bezige Bij
256 blz.
€ 24,99

Lees ook de recensie van Onbehagen: We zijn verdeelde wezens