Boekenkast mei 2024

Pas op voor de middagdemon, staat in de Bijbel, ‘de plaag die toeslaat midden op de dag’. Volgens theoloog Alain Verheij is er alle reden om die waarschuwing serieus te nemen, mits we begrijpen dat de middagdemon uit bijbelse tijden nu ‘depressie’ heet. De woorden zijn veranderd, maar de mensen niet. Aan de hand van bijbelverhalen en denkers als Michel Foucault, Susan Sontag en Lieke Marsman gaat Verheij op zoek naar wijsheid over ziekte. We moeten niet te technisch over ziekte spreken, meent hij, maar ook weer niet te magisch.

De zin van ziekte. Op zoek naar wijze woorden in Bijbel en literatuur
Alain Verheij
Atlas Contact
224 blz.
€ 22,99

Plato stelde tijd gelijk aan de beweging van de hemellichamen, Descartes vroeg zich af of tijd een onafhankelijke grootheid is en Kant zag tijd als een voorwaarde voor de mens om ook maar iets te kunnen ervaren. En dat zijn dan alleen nog maar drie filosofen over tijd. In dit boek beziet sterrenkundige en zenleraar Jos Stollman tijd niet alleen vanuit de filosofie, maar ook vanuit de natuurkunde, psychologie en spiritualiteit. Tijdens het lezen ervan merk je: hoe beter je tijd lijkt te begrijpen, hoe meer die je door de vingers glipt.

Waarom de tijd (niet) stroomt
Jos Stollman
Noordboek
256 blz.
€ 22,90

‘Als het gaat om de grote levensvragen, is het goed formuleren van het probleem net zo belangrijk als het leren wantrouwen van al te stellige antwoorden,’ schrijft de Spaanse filosoof Fernando Savater. Hij laat zien dat filosofie belangrijk is voor iedereen en dat levensvragen geworteld zijn in het dagelijks leven. Dat doet hij aan de hand van tal van vragen, zoals: is de rede relatief? Zijn wij wat we willen? Hoe natuurlijk is de natuur? Het boek is zowel een inleiding tot de filosofie als een uitnodiging om zelf te ­filosoferen. Een aanrader.

Een kleine filosofie van de grote levensvragen
Fernando Savater
Bijleveld
272 blz.
€ 24,90

Is het feminisme een denkrichting of een emancipatiebeweging? Allebei, laat historicus Els Kloek zien. In dit handzame boekje behandelt ze de geschiedenis van het feminisme. Aan de ongelijkwaardige behandeling tussen man en vrouw liggen ook filosofische ideeën ten grondslag. Zo stelde Jean-Jacques Rousseau dat de natuurlijke bestemming van vrouwen in het moederschap lag, het landsbestuur was iets voor mannen. Gelukkig waren er ook filosofen als Mary Wollstonecraft (‘hyena in een petticoat’) en Simone de Beauvoir, die in De tweede sekse de vraag stelde: wat is de vrouw?

Elementaire Deeltjes 83. Feminisme
Els Kloek
Athenaeum
144 blz.
€ 15,-

Even tussendoor… Meer lezen over het beste dat er verschijnt in de filosofie? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

De tijd van Homo sapiens is voorbij, schrijft Jan Bransen, hoogleraar filosofie van de gedragswetenschappen aan de Radboud Universiteit. Mocht de mens op aarde willen blijven rondhangen, dan moet ons denken evolueren. Aan de hand van praktische voorbeelden laat Bransen zien dat de ideeën die de moderne mens hebben gevormd anders kunnen en moeten. Zo betoogt hij dat een sporter die automatisch de juiste beweging maakt meer vrije wil toont dan iemand die deze keuze bewust maakt. Bransen beschrijft elf broodnodige mentaliteitsveranderingen, voor ons hele (over)leven.

En nu? De mens als bedreigde diersoort
Jan Bransen
ISVW Uitgevers
288 blz.
€ 24,95

Het menselijk leven bestaat voor een groot deel uit samenleven – met andere mensen, met andere diersoorten, maar ook met techniek. Hoe moeten we daarmee omgaan? Jos de Mul, emeritus hoogleraar wijsgerige antropologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, biedt inzicht in de belangrijkste theorieën over de menselijke verstrengeling met de omgeving, van Bruno Latour tot Donna Haraway. Prijzenswaardig is dat De Mul voortdurend de nuance opzoekt: de opkomst van kunstmatige intelligentie kan bijvoorbeeld begrepen worden als een bedreiging van onze privacy, maar ook als een nieuwe horizon voor de verbeelding.

Welkom in het symbioceen. Over de verstrengeling van natuur, cultuur en techniek
Jos de Mul
Boom
320 blz.
€ 29,90

Albert Camus staat vooral bekend om zijn existentialistische filosofie en zijn romans, maar hij was ook zeer politiek geëngageerd. In Libertaire teksten is een aantal van zijn politieke teksten gebundeld. Hoewel Camus de rechten van onderdrukten vurig verdedigde, zag hij ook het gevaar van revolutionair denken, dat tot een soort nihilisme kan leiden waarin het doel de middelen heiligt. De vrije mens moet zich door geen enkele ideologie laten inperken, vond hij. Het boek bevat veel interessante inzichten over engagement, die ook resoneren in onze tijd.

Libertaire teksten
Albert Camus
Kelder
176 blz.
€ 22,-

Woody Allen, Pablo Picasso en Jan Fabre behoren tot het illustere lijstje ‘foute kunstenaars’. De laatste jaren wordt fel discussie gevoerd over of je het werk van zulke kunstenaars nog wel mag bewonderen. Filosoof Leen Verheyen gaat aan de hand van klassieke en hedendaagse denkers in op de complexe relatie tussen kunst en ethiek. De simpele oplossing om het esthetische en het morele oordeel van een kunstwerk van elkaar te scheiden, is niet toereikend, stelt ze. Soms maakt juist de transgressie een kunstwerk de moeite waard. Een goed doordacht en actueel essay.

Foute kunst
Leen Verheyen
Letterwerk
72 blz.
€ 16,50

Een groot deel van het oeuvre van Friedrich Nietzsche wordt opnieuw uitgegeven door uitgeverij Boom. Ook zijn Nagelaten fragmenten (origineel: Nachlass) – een verzameling van een paar duizend pagina’s aan aantekeningen, ontwerpen en schema’s – verschijnen in een nieuwe editie. Deze fragmenten zijn niet zo geschikt voor wie voor het eerst wil kennismaken met de filosoof met de hamer, maar ze bieden wel een fascinerende inkijk in de ontwikkeling van Nietzsches denken. Met prachtige aforismen en boeiende uitwerkingen van beroemd geworden nietzscheaanse begrippen als ‘de eeuwige terugkeer van hetzelfde’ en ‘Europees nihilisme’.

Nagelaten fragmenten
Friedrich Nietzsche
vert. Mark Wildschut en Michel van Nieuwstadt
Boom
7 delen
€ 299,-