Bruno Latour

Dat de grote veldheren uit de geschiedenis als overwinnaar van het slagveld kwamen, schreef Tolstoj, was niet alleen te wijten aan hun eigen grootsheid, maar vooral aan de sterke krachten die zij om zich heen verzamelden. Diezelfde analyse gaat volgens Bruno Latour op voor de wetenschap: het genie van uitvinders en ontdekkers schuilt niet alleen in hun vindingrijkheid, maar vooral in hun vermogen om de juiste politieke allianties te vormen. In het wetenschapsbedrijf spelen talloze krachten een rol: van collega-wetenschappers tot belangenorganisaties, van subsidieaanvragen tot technisch uitrusting. In dit machtsveld weet een succesvolle wetenschapper de juiste verbonden te sluiten: hij positioneert zichzelf in een bestendig netwerk.

Even tussendoor… Meer lezen over Bruno Latour? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief

Bruno Latour wierp zich in de late jaren ’70 op als de eerste ‘wetenschapsantropoloog’. Hij bestudeerde de totstandkoming van wetenschappelijke kennis met het instrumentarium van de antropologie: door in het laboratorium te observeren hoe wetenschappers hun ontdekkingen deden. Met zijn observaties haalde hij het ideaalbeeld van kennisvergaring onderuit: wetenschap is geen strakke mars naar waarheidsvinding, maar een chaotische en door en door menselijke activiteit, waarbij sociale aspecten, zoals het overtuigen van anderen, een centrale rol spelen.

Wetenschappelijk onderzoek heeft iets weg van machtspolitiek: ‘actanten’ proberen voortdurend allianties vormen, om zo hun eigen belangen te verdedigen. Zo’n actant kan een mens zijn, maar evenzogoed een object of institutie: in Latours optiek heeft geen enkele actant ontologische voorrang boven de ander. Neem het debat over klimaatverandering. Daarin spelen talloze actanten een rol: wetenschappers, de media, maar ook de auto-industrie, ijsberen en terugtrekkende gletsjers. Krijgen de alarmisten of de sceptici het gelijk aan hun zijde? Dat hangt ervan af wie zich met de juiste actanten in een netwerk weet te omringen.