Boekenkast maart 2024

We hechten grote waarde aan de vrijheid om ons leven te leiden zoals wij dat willen, maar gunnen we anderen die vrijheid ook? Volgens Ronald van Raak, hoogleraar ­erasmiaanse waarden in Rotterdam, kunnen we bij hedendaagse vraagstukken over polarisatie en intolerantie goed terecht bij de beroemdste filosofen uit de Nederlandse geschiedenis: Erasmus en Spinoza. Hun ideeën lopen sterk uiteen, maar ze delen een interesse in de publieke moraal. Van hen kunnen we hierover een hoop leren, meent Van Raak. Zoals dat individuele vrijheid een verantwoordelijkheid is, die niet zonder de vrijheid van anderen kan.

Spelen met waarden, betalen met gedachten. Erasmus, Spinoza en dat wat ons bindt 
Ronald van Raak 
Boom
144 blz.
€ 22,90

Aanschouwingen zonder begrippen zijn blind, schreef Immanuel Kant in de achttiende eeuw. Niets is minder waar, schrijft Jan Bor zo’n 250 jaar later. Door waarnemingen met concepten te verbinden zien we juist minder. In zijn boek Waarnemen spoort hij ons aan om uit de wereld van het denken te stappen en de wereld van de waarneming te betreden, waar de grenzen tussen geluiden, vormen, en zelfs tussen de waarnemer en het waargenomene vervagen. In zijn pleidooi gebruikt hij de westerse kennisleer en de oosterse zentraditie. Een werk dat naast waarneming zeker ook denkwerk vereist.

Waarnemen. Een filosofisch essay
Jan Bor
Prometheus
128 blz.
€ 20,-

Fascistische tendensen duiken weer op in Europa. Hoe kan het dat het maar niet lukt om hiermee af te rekenen? Volgens Nidesh Lawtoo, hoogleraar moderne en Europese literatuur en cultuur aan de Universiteit Leiden, denken we ten onrechte dat we het fascisme kunnen beteugelen met de ratio. Hij grijpt terug op een lange filosofische denktraditie over mimesis (imitatie), die loopt van Plato tot Nietzsche, en van Bataille tot Girard. Mensen bepalen niet zelf rationeel hun gedrag en gedachten, maar lopen anderen achterna. Een urgente en overtuigende analyse.

[Nieuw] fascisme. Besmetting, gemeenschap, mythe
Nidesh Lawtoo
Noordboek
280 blz. 
€ 24,90

Zin moet je zelf aan het leven geven, dacht Friedrich Nietzsche. Maar hoe doe je dat? De Franse filosoof Balthasar Thomass laat je in deze praktische gids kennismaken met Nietzsches filosofie en laat zien hoe die je leert om creatiever en bovenal intenser te leven. Thomass wisselt zijn heldere uitleg af met hoogdravende citaten, persoonlijke vragen en praktische opdrachten, opdat je de ‘nutteloosheid van het bestaan kunt ontstijgen’. De toepasbare levenskunst maakt het boek vooral aantrekkelijk voor liefhebbers van zelfhulpboeken.

Lees ook het interview met Balthasar Thomass: ‘Je moet lijden om gelukkig te kunnen zijn, dacht Nietzsche’

Met Nietzsche aan de keukentafel
Balthasar Thomass
vert. Ellis Booi
Meulenhoff
€ 20,99

Het merkwaardige aan vragen is dat je het vragen zelf kunt bevragen, observeert Karl Verstrynge, hoogleraar filosofie aan de Vrije Universiteit Brussel, in deel twee van de trilogie Wat ons verplicht. De mens kan verder gaan dan nadenken over wat schoonheid is of wat hij vanavond zal eten, en vragen stellen over vragen stellen. Verstrynge gaat aan de hand van filosofen als Wittgenstein en Kierkegaard op zoek naar de grenzen van vragen en weten. Wat doen we als we vragen? Op eenvoudige antwoorden moet je bij deze denker in elk geval niet rekenen.

Wat ons verplicht deel II. Essay over denken en existentie
Karl Verstrynge
Damon
316 blz.
€ 29,90

Even tussendoor… Meer lezen over het beste dat er verschijnt in de filosofie? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

In Jeanne Dielman van regisseur Chantal Akerman volgt de kijker nauwgezet een huismoeder die telkens dezelfde huishoudelijke taken verricht, totdat er iets onverwachts gebeurt. Deze film werd in 2022 door het British Film Institute verkozen tot de beste film ooit. Akerman staat bekend als een feministisch boegbeeld en als chroniqueur van het drama van het gewone leven. In deze essaybundel onderzoeken vier auteurs filosofische thema’s uit haar werk, zoals de betekenis van zorg en het belang van rituelen. Het zijn filosofische lenzen die veel nieuwe betekenislagen zichtbaar maken.

Denken in het donker: Chantal Akerman
Katrien Schaubroeck (red.)
ISVW Uitgevers
104 blz.
€ 12,50

Bij Oud-Griekse filosofen denk je al gauw aan Plato en Aristoteles. Maar vergeet de ­outsiders niet, maant de Zwitserse classicus Georg Luck ons. Hij stelde een bundel samen met teksten van de oude cynici. De bekendste onder hen is Diogenes, die op klaarlichte dag met een brandende lantaarn een mens zocht, en er in heel Athene geen vond. Maar er zijn nog vele anderen. Wat ze gemeen hebben is dat ze ‘vreemde snoeshanen’ zijn: ze weigerden zich aan te passen en zochten zelf naar wijsheid. Een ideale bundel om de kunst van de eigenwijsheid af te kijken.

Levenskunst uit de Griekse Oudheid. Teksten van de Griekse cynici
Georg Luck
Noordboek
384 blz.
€ 24,90

‘Verre van gezellig te zijn is het feest een plechtige aangelegenheid,’ schrijft Cornelis Verhoeven. Daarom hebben we zo’n hekel aan mensen die zich niet aan de dresscode houden. ‘Het verschijnen op het feest zonder feestkleding is een miskenning van de eigen orde van het feestelijke dat van het alledaagse en banale onderscheiden is.’ Verhoeven was een meester in denkavonturen beginnen vanuit alledaagse fenomenen. Avontuurlijke beschouwingen, het derde deel van een reeks bundels van onuitgegeven essays van Verhoeven, bevat ‘Feesten’ en vijf andere essays. Met een voorwoord van Paul van Tongeren.

Avontuurlijke beschouwingen. Een derde keuze uit de onuitgegeven essays 1953-1959 
Cornelis Verhoeven 
Damon
152 blz.
€ 19,90

Muziek beweegt ons lichaam, onze emoties en ook onze gedachten. De componist Frédéric Chopin was gruwelijk beledigd toen een herhalende noot in zijn muziek voor een imitatie van vallende regendruppels werd aangezien. Maar als muziek geen imitatie is, wat is het dan wel? Is muziek een taal, een vorm van wiskunde, een band met de kosmos of een lichamelijk genot? In dit essay, dat nu in herziene versie is verschenen, gaat de Vlaamse cultuurfilosoof Marlies De Munck op zoek naar antwoorden. En ze legt uit waarom denken over muziek onmogelijk is, volgens sommigen.

Waarom Chopin de regen niet wilde horen. En andere vragen uit de filosofie van de muziek
Marlies De Munck
Letterwerk
64  blz.
€ 22,90