Home Filosofen Georg Wilhelm Friedrich Hegel
Friedrich Nietzsche
Vorige

Friedrich Nietzsche

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

27 augustus 1770 - 14 november 1831
George Berkeley filosoof
Volgende

George Berkeley

Quote

“Filosofie is de tijd in gedachten gevat”

Georg Wilhelm Friedrich Hegel is de belangrijkste filosoof van het 19e-eeuwse Duitse idealisme. Daarin staat de gedachte centraal dat niet materie de grond van de werkelijkheid is, maar ideeën.

Fenomenologie van de Geest

Hegel is een absoluut idealist. Dit betekent dat hij gelooft dat de werkelijkheid volledig wordt gestructureerd door onze waarneming en ons verstand. In zijn moeilijk toegankelijke Fenomenologie van de Geest (1807) stelt Hegel de geschiedenis van de rede voor als een dialectisch proces, een ontwikkeling op basis van tegenstellingen. De ‘these’ en de negatie daarvan (‘antithese’) worden telkens in een hogere ‘synthese’ verzoend. De synthese vormt op haar beurt weer een uitgangspunt voor nieuwe negaties op weg naar een hogere synthese, enzovoorts. Zo komen we steeds dichter bij het hoogste idee, door Hegel afwisselend het Absolute, de Geest of de Rede genoemd.

Het is volgens Hegel mogelijk om alles te kennen wat ons verstand voortbrengt. Met de Fenomenologie wil hij daarom niet alleen de complete geschiedenis van de rede doorgronden, maar ook voltooien. Hij is van mening dat het de taak van de filosoof is om te ‘tonen’ hoe de rede zich noodzakelijkerwijs ontwikkelt. Dit blijkt ook uit de strakke opbouw van de Fenomenologie: het begint bij de waarneming van objecten, om dan via de dialectische methode uit te komen bij onder andere hoofdstukken over zelfbewustzijn, natuur, cultuur, religie, en uiteindelijk het ‘Absolute weten’.

Erkenning

Georg Hegel baseerde zijn sociale en politieke filosofie zijn ook op de dialectische methode. Een belangrijk sleutelwoord is ‘erkenning’: we zijn afhankelijk van de erkenning van andere mensen om onszelf te kunnen beschouwen als individu. Dit resulteert in een strijd om erkenning tussen wat Hegel noemt de ‘heerser’ en de ‘knecht’. Daarom is het volgens Hegel belangrijk dat de ideale maatschappij wederzijdse erkenning zoveel mogelijk faciliteert. In de Hoofdlijnen van de Rechtsfilosofie (1821) beschrijft Hegel drie niveaus waarop erkenning plaatsvindt: de familie, de burgerlijke maatschappij, en de staat. Hegel vond dat in zijn tijd de burger in strijd was met de maatschappij en de staat. Ze werkten niet samen, maar stonden tegenover elkaar. Als de geschiedenis van de rede zich echter zou voltooien, dan zou de ideale samenleving gerealiseerd worden: de drie niveaus zouden samen één organisch geheel vormen.

Even tussendoor… Meer lezen over Hegel en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

Meld u aan voor onze nieuwsbrief

Ontvang elke woensdag het laatste filosofie nieuws, de beste artikelen van de week en af en toe een aanbieding.
Ontvang wekelijks het laatste filosofienieuws, de beste artikelen en af en toe een aanbieding.

Na Hegels dood in 1831 is zijn politieke filosofie op veel verschillende manieren geïnterpreteerd. Tegenwoordig bestaan er nog steeds zowel links- als rechts-hegelianen.

Hegel quotes

  • ‘Wat redelijk is, is werkelijk en wat werkelijk is, is redelijk.’ Hoofdlijnen van de rechtsfilosofie
  • ‘De uil van Minerva begint pas bij het aanbreken van de avondschemering haar vlucht.’ Hoofdlijnen van de rechtsfilosofie
  • ‘Wat de ervaring en de geschiedenis leren, is dat volkeren en regeringen nooit iets van de geschiedenis hebben geleerd.’ Lezingen over de filosofie van de geschiedenis
  • ‘Perioden van geluk zijn lege bladzijden in de wereldgeschiedenis.’ Lezingen over de filosofie van de geschiedenis
  • ‘Alle dingen zijn met zichzelf in tegenspraak.’ Wissenschaft der Logik
  • ‘De vrijheid van de natuur, deze vorm van vrijheid, is niet de echte, want alleen de staat is de verwezenlijking van de vrijheid.’ Lezingen over de filosofie van de geschiedenis