Francis Fukuyama

“Kapitalisme gedijt het beste in een beweeglijke en egalitaire samenleving.”

De val van de Berlijnse muur in 1989 markeerde volgens de vermaarde these van Francis Fukuyama niet alleen het einde van de Koude Oorlog, maar ook ‘het einde van de geschiedenis’. En daarmee markeerde 1989 bovendien het moment waarop Fukuyama plotsklaps een grote beroemdheid werd in de politieke wetenschap. Met de teloorgang van het communisme, zo stelde de Japans-Amerikaanse denker, bestond er niet langer een realistisch alternatief voor de liberale democratie. De geschiedenis had zijn weg naar vrijheid gevonden; weliswaar bestonden er nog steeds ondemocratische regimes, maar op de lange termijn was hun ondergang bezegeld.

Fukuyama was in de jaren ’90 een belangrijke theoreticus achter het neoconservatisme. Hij was medeoprichter van de denktank PNAC, die veel invloed had op het beleid van George W. Bush. Maar na de aanslagen van 9/11 uitte Fukuyama zich steeds kritischer tegenover de Bush-regering en brak hij met de neocons. Zijn houding leidde tot isolement – ook intellectueel, want algemeen werd Fukuyama gezien als de grote academische verliezer van 9/11. De these dat liberale democratie het eindpunt is van de geschiedenis, diende na de aanslagen voornamelijk als toonbeeld van westerse zelfoverschatting.

Maar Fukuyama bleef onverminderd actief in het politieke debat. Hij schreef een boek waarin hij de wenselijkheid van biotechnologie aan de kaak stelde, en uitte recent zijn zorgen over de opmars van drones. En het einde van de geschiedenis? In The Origins of Political Order (2011) heeft de hegeliaanse dynamiek, waarbij de geschiedenis zich naar een noodzakelijk eindpunt voltrekt, plaatsgemaakt voor een darwinistische insteek: Fukuyama karakteriseert de opkomst van het liberalisme thans als een contingente ontwikkeling.