Boekenkast juli en augustus 2023

Plato en Aristoteles schreven al over akrasia: het mysterie waarom mensen ervoor kiezen iets anders te doen dan wat ze denken dat het beste voor hen is om te doen. Uitstellers herkennen dit. Je moet je belastingaangifte afmaken, maar besluit om iets minder urgents te doen. John Perry, emeritus hoogleraar filosofie aan de universiteiten van Californië en Stanford, schreef een filosofisch en grappig zelfhulpboek voor notoire uitstellers. Die kunnen veel voor elkaar krijgen, laat hij zien, juist doordat ze andere dingen niet doen. Zo schreef Perry dit boek terwijl hij eigenlijk aan een ander boek had moeten werken.

De edele kunst van het uitstellen. Filosofisch zelfhulpboek voor de onverbeterlijke uitsteller
John Perry
Volt
144 blz.
€ 17,50

‘Er is maar één ernstig filosofisch probleem: de zelfmoord,’ schrijft Albert Camus in De mythe van Sisyphus. De vraag of het leven het waard is om geleefd te worden staat ook centraal in zijn minder bekende essays Bruiloft en De zomer, die nu samen zijn verschenen in een vertaling van Eva Wissenburg. Camus geeft meeslepende beschrijvingen van zijn geboorteland Algerije – van de overdadige kleuren, de zon en ‘de zachte kusgeluidjes’ van de zee. Het zijn prachtige, haast lyrische teksten, die de lezer uitnodigen het absurde bestaan te omarmen en ‘mateloos lief te hebben’.

Bruiloft, De zomer
Albert Camus
vert. Eva Wissenburg
Athenaeum
160 blz.
€ 20,-

Kun je het kwaad begrijpen? Schrijver en Azië-deskundige Ian Buruma is sinds hij als jonge tiener las over het proces tegen nazikopstuk Adolf Eichmann gefascineerd door het kwaad. Voor de reeks ‘Nieuw licht’ duikt hij opnieuw in het boek dat Hannah Arendt schreef over het Eichmann-proces, waarin ze de term ‘de banaliteit van het kwaad’ muntte. Volgens Buruma is het kwaad niet onbenullig, maar een gevolg van een gebrek aan achting voor een objectieve waarheid. Een belangrijk inzicht nu we te maken hebben met complottheorieën, vluchtelingencrises en vreemdelingenhaat.

In de schaduw van het kwaad. Eichmann in Jeruzalem
Ian Buruma
Prometheus
96 blz.
€ 16,99

Filosoof en wetenschapper Blaise Pascal (1623-1662) bouwde een van de eerste rekenmachines, stelde de natuurkundige wet voor luchtdruk op en bedacht het openbaar vervoer. De wiskundige Pierre de Fermat was ervan overtuigd dat Pascal elk wiskundig probleem zou kunnen oplossen. Toch waarschuwde Pascal voor de tirannie van het verstand, stelt Klaas Bom in deze toegankelijke inleiding op Pascals denken. Pascal bedacht een alternatief voor het rationalisme van zijn tijd: een manier van denken waarin niet het verstand, maar de liefde centraal staat. Want: ‘Het hart heeft zijn redenen die de rede niet kent.’

Een andere moderniteit. Blaise Pascal over voelen, denken en liefhebben
Klaas Bom
Boom
224 blz.
€ 24,90

Even tussendoor… Meer lezen over het beste dat er verschijnt in de filosofie? Schrijf je dan in voor de gratis nieuwsbrief

De titel Muziek zit tussen je oren is niet bedoeld om muziekliefhebbers voor gek te verklaren; muziek bestaat wel degelijk. Maar volgens de auteurs van deze essaybundel, verschenen onder redactie van muziekfilosofen Albert van der Schoot en Erik Heijerman, ligt de betekenis ervan niet in de muziek zelf, maar in de luisteraar. Zonder dat we er enige handleiding voor hebben, geven we betekenis aan muziek. Waarom vindt dan vrijwel iedereen Mozarts Ave verum corpus droevig klinken? De essays zijn vooral geschikt voor liefhebbers van klassieke muziek en muziektheorie.

Muziek zit tussen je oren. Muziekfilosofische beschouwingen
Erik Heijerman en Albert van der Schoot (red.)
Damon
176 blz.
€ 22,90

‘Ik ben vrij, dus ik ben.’ Zo interpreteert politiek activist, mystiek denker en filosoof Simone Weil (1909-1943) Descartes’ cogito ergo sum. Vrijheid betekent voor Weil keuzes mogen maken, ook over het belijden van een religie. Een bredere kijk op geloof, waarbij geen restricties worden opgelegd, verrijkt volgens Weil het leven en de moraal. Wat kan onze seculiere wereld van haar leren? In dit boek geeft Weil-vertaler Jan Mulock Houwer in een mooie literaire stijl zijn duiding van haar werk. Een aanrader.

Simone Weil. Wat zij nalaat voor een seculiere wereld
Jan Mulock Houwer
IJzer
142 blz.
€ 17,50

Filmregisseur Sofia Coppola vestigde met The Virgin Suicides (1999) als een van de eersten de aandacht op de leefwereld van tienermeisjes: wie wist dat 13-jarige meisjes zich zo wanhopig konden voelen? Haar films, zoals Lost in Translation en Marie-Antoinette, gaan vaak over existentiële eenzaamheid en de worsteling met het bestaan. In deze essaybundel, samengesteld door filosoof Katrien Schaubroeck, reflecteren verschillende denkers op haar oeuvre. Met een fraai essay van Marthe Kerkwijk over vervreemding en een prikkelend dubbelinterview met Fleur Jongepier en Tim De Mey over de relatie tussen moraliteit en kunst.

Denken in het donker met Sofia Coppola
Katrien Schaubroeck (red.)
ISVW Uitgevers
128 blz.
€ 12,50

Tussen verleden en toekomst (1961), een bundel van acht essays van Hannah Arendt, is voor het eerst in het Nederlands verschenen. Deze bundel behoort niet tot haar meest toegankelijke werk, maar wie doorzet wordt beloond. Arendt bespreekt actuele onderwerpen als autoriteit, onderwijs, waarheid en politiek. Ook haar wens om het denken open te breken en niet te blijven hangen in traditie inspireert. Zo schrijft ze: ‘Een crisis wordt alleen een ramp wanneer we erop reageren met vooraf gevormde oordelen.’ Een urgente uitspraak met de stikstof- en klimaatcrisis in het achterhoofd.

Lees ook de voorpublicatie van het essay ‘Wat is autoriteit?’ uit Tussen verleden en toekomst: Verwar gezag niet met geweld

Tussen verleden en toekomst
Hannah Arendt
vert. Willem Visser
Octavo
384 blz.
€ 29,50 

Als een terdoodveroordeelde op maandagochtend naar de galg wordt gebracht en oog in oog met zijn noodlot zegt: ‘Nou, mooi begin van de week’, dan vinden we dat ondanks alles grappig. Waarom we dat vinden en waarom we dan zo vreemd gaan stuiptrekken, is een van de raadselen waar de filosofie zich al sinds Plato over verbaast. De Zwitserse Yves Bossart zet de belangrijkste theorieën over humor erudiet op een rijtje, maar blijft wat onbeholpen op het vlak van het lichaam. Typisch trekje van de filosofie. Het blijft vooral geestig.

Lees ook de voorpublicatie: Waarom vinden we iets grappig?

Een kleine filosofie van de humor
Yves Bossart
Alfabet
144 blz.
€ 17,99