Het kwaad
Michiel Lieuwma: ‘Goed en kwaad zitten in ieders hart’
Michiel Lieuwma (41) is schrijver en theatermaker, en maakt de podcast Boze Geesten.
Christien Brinkgreve: ‘De mens is niet alleen een wolf’
Christien Brinkgreve deed een diepgravend en persoonlijk onderzoek naar goed en kwaad. Ze gebruikte uiteenlopende studies, literaire bronnen en herinneringen aan haar moeder. Fotografie: Martin Dijkstra Wat kan ik weten? ‘Van het kwaad in zichzelf willen mensen vaak niet veel weten; dat wordt algauw bij… Read More
Deze ‘filosoof van het kwade’ vertelt waarom denken gevaarlijk is
‘Dit zijn geen tijden om Hegel te lezen, we moeten Mein Kampf lezen.’ Aldus Bettina Stangneth, de denker van ‘het kwade, de leugen en het afstotelijke’.
Dit zijn de grootste fouten van de mens
De Brits-Indiase schrijver en journalist Pankaj Mishra over onze grootste fouten en de arrogantie van de mens. ‘Een van de gevaarlijkste dingen om te doen is vanuit jouw unieke situatie tot universele oplossingen komen.’ Wat kan ik weten? ‘De enige bron van kennis die we hebben is… Read More
Lissabon – Auschwitz – 11 september
Volgens de geschiedenis van het kwaad begint de moderne tijd in 1755 bij de aardbeving van Lissabon en eindigt deze twee eeuwen later in Auschwitz. Na 11 september 2001 zijn we een nieuw tijdperk ingegaan – dat van het ouderwetse kwaad in een nieuwe gedaante. Kan een geschiedenis van… Read More
Susan Neiman: ‘Moraal is het beste middel tegen het kwaad’
De Amerikaans-joodse Susan Neiman beweegt zich tussen drie naties: Amerika, Israël en Duitsland. Een gevoelige combinatie, zeker in deze tijd. Vorig jaar verscheen van haar het provocerende Evil in Modern Thought. Een gesprek over het denken, het kwaad en de oorlog: ‘Alleen met morele categorieën kun je een oordeel vellen… Read More
Het kwaad: banaal of demonisch?
Was nazi-beul Eichmann slechts een gehoorzame ambtenaar die bevelen opvolgde? Of was hij het radicale kwaad? Vijftig jaar na zijn executie laait het debat weer op. ‘De banaliteit van het kwaad’ van de Duits-Joodse filosoof Hannah Arendt – een van de meest geciteerde filosofische inzichten uit de twintigste eeuw –… Read More
‘Het terrorisme tot het grote kwaad bestempelen maakt blind voor eigen terreur’
De mogelijke vrijlating van twee leden van de Rote Armee Fraktion roept in Duitsland een storm van controverse op, terwijl het volgens filosoof Ruud Welten juist een kans is tot zelfreflectie. ‘Maar nadenken over de oorzaken van terrorisme geldt tegenwoordig al bijna als legitimatie.’ ‘Genade voor de genadelozen?’ kopte het… Read More
‘Ik wil niet worden aangeraakt door het kwaad’
‘We hebben monsters nodig om zelf goed te kunnen zijn’, Heikelien Verrijn Stuart, chroniqueur van het Joegoslavië Tribunaal, over onze worsteling met het dilemma Slobodan Milosevic – monster of mens? En over de parallel met Hannah Arendt, verslaggever van het Eichmann-proces. Vandaag staat ‘het monster’ terecht. Slobodan Milosevic… Read More
Banaliteit van het kwaad
Banaliteit van het kwaad Hannah Arendt (1906-1975)Veel kwaad is nauwelijks te herleiden tot dieperliggende drijfveren, zoals haat. Wat is het? Voor het kwaad zijn geen dieperliggende drijfveren als haat nodig. Gedachteloosheid volstaat. Wat doet het? Een correctie op de traditionele visie op het kwaad. Ook handelen op bevel is geen excuus. In hoeverre kunnen we ons zelf vrijpleiten van wangedrag door erop te wijzen dat er geen kwade bedoelingen achter schuil gaan? Met haar notie van de banaliteit van het kwaad plaatst Hannah Arendt kanttekeningen bij deze gedachtegang. Als iets met opzet gebeurt, vinden we dat erger dan wanneer duidelijk motieven ontbreken. In de rechtspraak bestaat hier zelfs een speciale categorie voor: met voorbedachten rade – maar is kwaadaardigheid inderdaad de ultieme bron van het kwaad? Read More
