In dit opstel snijdt Schopenhauer een eeuwig thema van de westerse filosofie aan: de vrijheid van de wil. Aan de hand van de grote filosofen geeft hij eerst een overzicht van de belangrijkste standpunten in deze kwestie; zo passeren onder anderen Aristoteles, Augustinus, Spinoza en Kant de revue.
Vervolgens gaat Schopenhauer zelf aan de slag. Hij schaart zich in het kamp van degenen die de vrijheid van de wil ontkennen. Het handelen van de mens is net als alles in de natuur strikt gedetermineerd, al wil dit niet zeggen dat de mens niet verantwoordelijk is voor zijn handelingen: subtiel zet Schopenhauer uiteen dat de mens in empirische zin onvrij is, maar dat hij in metafysische zin wel degelijk vrij is. Dit mondt uit in de even raadselachtige als diepzinnige stelling dat de mens niet vrij is in wat hij doet, maar in wat hij is.
Ook in dit opstel betoont Schopenhauer zich een subliem stilist. Zijn betoogtrant is meeslepend en hij spaart de roede niet. Wie De vrijheid van de wil heeft gelezen, is op het gebied van de filosofie een stuk wijzer geworden – en heeft genoten van literatuur op hoog niveau.