Mijn buurvrouw maakt opzichtige snurkgeluiden als ik wat filosofie aan haar probeer te slijten. Ze begraaft de hele discipline graag onder een grafzerk waarop staat: ‘Is jouw blauw wel hetzelfde als mijn blauw?’ Voor haar is deze vraag het toppunt van heel hard ronddraaien en dan denken dat je ergens heen gaat.
Wij laten ons echter niet kennen en gaan de strijd aan: we schetsen een vergelijkbare situatie. Collega Henk heeft net zo’n hond als ik. Zegt ie. Henk geeft hoog op over zijn hond, dat hij zo aanhankelijk is, een lief neusje heeft, aandoenlijke flaporen en nooit genoeg krijgt van wortels. Wortels? Ik word benieuwd naar die hond en ga op bezoek. En meteen bij binnenkomst zie ik het al: ‘Verrek, jouw hond is een konijn.’
Even tussendoor… Meer shortreads lezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Wittgenstein had het graag over hoe we ons denken de kast op laten jagen door allerlei taalgebieden door elkaar te gooien. En dat is precies wat hier gebeurt. Mijn blauw is geen bezit in de zin waarin een hond dat is. Dit hele tafereel waarin ik bij Henk ga kijken wat voor beest hij heeft is ondenkbaar als het er om gaat elkaars geestelijke inhoud te onderzoeken. Mijn geest is geen huis dat vol zit met kleuren, indrukken, gevoelens, beelden, melodieën en ideeën. Een huis bovendien waarvan alleen ik weet wat zich daar allemaal bevindt. Voordat je het weet zit je te praten alsof geestelijk leven iets is dat zich afspeelt achter een blinde gevel waarop iemand voor de vorm een voordeur geschilderd heeft, waardoor je natuurlijk niet naar binnen kunt.
Wat een onzin. Het is immers niet alleen onmogelijk om de aard van mijn blauw te checken, je kunt, als je er goed over nadenkt, eigenlijk helemaal niks te weten komen over mijn geestelijke inhoud. Noem dat maar ‘goed nadenken’. En kijk, daar heb je de glijbaan waarlangs je omlaag roetsjt naar het solipsisme, de leer dat er maar één mens is die iets voelt, of proeft, of ziet, of denkt. Bij anderen kan ik het vermoeden, maar alleen in mijn eigen geval weet ik zeker dat er zoiets als pijn bestaat.
Probeer dat maar eens buiten een filosofiecollege. Als je per ongeluk op de staart van je hond trapt en hij springt jankend weg, wie lukt het om dan te zeggen: ‘Je vraagt je toch af wat er in zo’n beest omgaat’?
Juist omdat je soms precies weet wat er in een ander omgaat bestaan er situaties waarin je daaraan kunt twijfelen. ‘Ze lijkt zo invoelend, maar volgens mij…’ Ons geestelijk leven speelt zich niet af in een ontoegankelijke binnenwereld. Integendeel, je kunt vreugde zien, dat iemand pijn heeft kun je horen en dat iemand woedend op je is merk je ook gauw genoeg. (Kom vooral niet met dit soort slimmigheden bij woede.) Het beste beeld van de menselijke ziel, zei Wittgenstein, is het menselijke lichaam.
In de online rubriek ‘shortreads’ zoekt Filosofie Magazine elke week in een kort essay naar het antwoord op een alledaagse filosofische vraag.
Het raadsel van de geest. Een filosofisch onderzoek
Bert Keizer
Lemniscaat
373 blz.
€ 29,99
