In de badkamer van Oliver Sacks hing een poster van het Periodiek systeem der elementen. Ook in zijn slaapkamer, trouwens. En in zijn woonkamer stond misschien wel zijn meest bijzondere bezit: een mahoniehouten doos uit Rusland, waarin hij de elementen zelf verzamelde, één voor elk levensjaar. Inmiddels waren het er 82; lood was zijn laatste aanwinst. Alle bouwstenen van het universum, gerangschikt volgens de strenge logica van Mendelejev. Sacks mijmerde over die rangschikking. Had Mendelejev de diepste orde van materie blootgelegd? Of moesten we het anders zien: was Mendelejevs ordening een menselijk construct, waar de elementen zich netjes naar hadden gevoegd?  
 

Sacks was geen scheikundige, al had hij grote interesse in de ‘harde’ natuurwetenschappen. Maar daarin niet alleen. Sacks was een verkenner, aangedreven door tomeloze nieuwsgierigheid. De hersendokter, die 31 augustus jongstleden overleed, werd gevierd om zijn vindingrijkheid en – in verschillende betekenissen van het woord – geestverruimende onderzoek. 

 

Hij verkende het leven als gewichtheffer, grootgebruiker van drugs, als arts, professor, schrijver. Maar bovenal verkende hij het landschap van de geest. Door de verhalen van zijn patiënten, vaak getroffen door ernstig hersenletsel, leerde Sacks over de raadselen van het menselijk bewustzijn. Vertrekpunt vormde de eigenaardigheid van de specifieke casus – zoals ‘de man die zijn vrouw voor een hoed hield’ – en bijzondere casussen waren bij Sacks eerder regel dan uitzondering. De Brits-Amerikaanse arts besefte hoe wild het landschap van de geest was, en hoe groot het gebied dat nog niet in kaart was gebracht. Zou de wetenschap al die schemergebieden ooit belichten?