07/08-2020
Het zomernummer van Filosofie Magazine staat geheel in het teken van fantasie. Een levendige verbeeldingskracht associëren we meestal met kinderen, maar geen enkel mens kan zonder fantasie.
Moreel dilemma: Mag je er macabere fantasieën op na houden?
Kan een fantasie immoreel zijn? Of mag je onbeperkt je gedachten laten gaan?
‘Je hebt de plicht om optimistisch te zijn’
Sinan Çankaya schreef Mijn ontelbare identiteiten, over de positie van migranten. Hij vindt dat ze te lang in één hokje zijn geduwd. ‘Maar wat eenmaal is, hoeft niet hetzelfde te blijven. Dat inzicht gaf mij hoop.’ Wat kan ik weten? ‘Wat betrouwbare kennis is hangt af van despreker, dus van… Read More
Verbeelding on demand
Streamingdiensten als Netflix hebben een internationaal miljoenenpubliek. Dat geeft ze de macht om onze fantasie te vormen. Maar ook om sociale en politieke invloed uit teoefenen. ‘Een film kan de wereld veranderen.’ In de uitgestrekte landschappen van Nieuw-Zeeland vonden eerder dit jaar (vóór de coronacrisis) de eerste opnames plaats van… Read More
Onbegaanbare waarheden
Er rollen koppen en het regent ledematen. In de fantastische literatuur ontdekken we tussen het absurde en het gruwelijke een spookachtig inzicht in onze wereld. Het is 1797. Een anonieme essayschrijver in The Monthly Magazine of London doet zijn beklag over de nieuwe hype: de griezelroman. Spottend beschrijft hij de… Read More
‘Angst gaat nooit over de werkelijkheid’
Vrees en fantasie gaan hand in hand, meent filosoof en psychiater Damiaan Denys. ‘Alles wat we doen, hebben we in onze geest al tientallen keren herhaald. Dat is wat onze hersenen doen: op het leven vooruitlopen.’
Wie durft op reis in de teletijdmachine?
Stel dat je dankzij een ingenieus apparaat een steenrijke zakenman, een beroemd acteur of een succesvol sporter kunt worden. Zou je daar dan voor kiezen? Al eeuwenlang dient het hoofd van de filosoof als laboratorium voor gedachte-experimenten. Zes klassiekers op een rij. Voordat een wetenschapper aan een experiment begint, heeft… Read More
De wereld van de misleide geest
Bestaan de dingen die we zien, ruiken, voelen en proeven wel echt, of zijn ze een product van onze geest? Met die vraag van Parmenides en Zeno houdt de filosofie zich al 2500 jaar bezig.
Verlossing
Voor mij is er geen mooiere fantasie dan die van de redding. Hoe somber de situatie ook is, de gedachte dat er ooit aan alle ellende een einde komt is iets wat ons bewustzijn in leven houdt. Het heeft iets nodig dat als het ware van buiten komt: het bewustzijn… Read More
‘In het rijk van de verbeelding is overspel de regel’
Wat is het verschil tussen droom en fantasie? Hoe sterk is de verbeeldingskracht in onze herinneringen? En waarom zijn de meeste mensen in het diepst van hun gedachten overspelig? Hoogleraar psychologie Douwe Draaisma over erotische verlangens en de waarheid van het geheugen. Douwe Draaisma is een dagdromer. Op de middelbare… Read More
Een kleine stap voor complotdenkers
Dankzij de wetenschap reizen we door de ruimte, hebben we televisie, smartphone en gezondheidszorg. Waar baseert de complotdenker dan toch nog zijn scepsis op? Edmund Husserl waarschuwde honderd jaar geleden al voor de kloof tussen wetenschap en leefwereld.
De man van glas
De zintuigen kunnen ons bedriegen, constateert René Descartes. Hij verwijst naar een gek die denkt dat hij van glas is. Maar wie was dat? En hoe gek was hij? René Descartes vertelt in zijn beroemde boek Meditaties (1641) het verhaal van een man die wanhopig op zoek is naar zekerheid. Read More
Megalomaan
Te veel fantasie is even dodelijk voor het denken als te weinig verbeelding. Die gedachte bekruipt me herhaaldelijk als ik Hegel lees. Fantasie en verbeelding mogen niet verward worden. Fantasie bestrijkt het rijk der onmogelijkheden; verbeelding betreft dat wat niet is, maar wel zou kunnen zijn. In Hegels werk kom… Read More
‘Het is niet onmogelijk dat wij het brein ontcijferen’
Toekomstonderzoeker Stefan Buijsman is niet bang dat computers ons leven overnemen. ‘Een computer heeft geen idee wat ‘ie doet.’
De postzegelman
Drie meisjes in schooluniform komen een kamer binnen. Ze zien een postzegelverzameling liggen, bladeren erin. Dan steken ze, na overleg, gegiechel, o’s en ah’s, heel stout de boel in brand. Het filmpje is customer-porn, gemaakt door een bedrijf aan de westkust van de Verenigde Staten. Dat krijgt wel vaker vreemde… Read More
Met de verwondering van een kind
De surrealisten lieten leven, droom en kunst in elkaar overvloeien. Ze wilden zo de deur naar het onderbewuste opengooien. Tijdens de coronalockdown bezocht ik een aantal musea online. Zo ook het Centraal Museum in Utrecht, al deed het er nu natuurlijk niet toe dat het in Utrecht was. Ik zat… Read More
Drie boekrecensies: Nabijheid, moraliteit en machtelozen
Ontworteling in kaart gebracht We leven in een periode van ongeremde schaalvergroting. Jan-Hendrik Bakker laat zien wat de gevolgen zijn voor onze behoefte aan nabijheid en veiligheid. In tijden van social distancing en zelfisolatie lijken begrippen als ‘nabijheid’ en ‘toenadering’ anachronismen. Toch zou het bijzonder jammer zijn als deze essaybundel… Read More
Op zoek naar een betere democratie
Is politiek er alleen voor de uitruil van belangen? Of zijn er ook idealen nodig? Drie denkers over ons politieke systeem. Door de pandemie en de economische crisis zouden we het bijna vergeten, maar tot voor kort maakten we ons druk over andere problemen. Bijvoorbeeld over de toekomst van de… Read More
‘Er bleek kwaadaardige waanzin te bestaan’
Annelies Verbeke (44) is schrijver van verhalen, romans en theaterstukken. Onlangs verscheen Patrick, een filosofieboek voor kinderen over waarheid en fantasie. ‘Ik was een jaar of vijf. Mijn vader ging naar een demonstratie tegen kernraketten en ik hoorde voor het eerst over het bestaan van de atoombom. Het was een… Read More
Ontdek Filosofie Magazine de eerste maand gratis!
Probeer een (online) abonnement voor minimaal 3 maanden en ontvang de eerste maand gratis!