03-2020
Voorwoord: Dwarsdenken
Een filosofisch rebel herken je niet aan zijn of haar kleding. Sterker nog, de figuren die de filosofie echt op haar kop hebben gezet zijn slaapverwekkend normaal. Aldus Ger Groot, die in zijn openingsessay van dit nummer prachtig schetst hoe radicale denkers, al dan niet alternatief gekleed, door hun explosieve… Read More
Vensters van taal
Op 3 februari overleed George Steiner. De cultuurcriticus en filosoof had de gezegende leeftijd van 90 jaar bereikt. Al in de tweede helft van de twintigste eeuw leek de man een anachronisme. Zijn eruditie, de pijlers van zijn geestelijke vorming, zijn voorkomen – alles riep de herinnering aan vervlogen tijden… Read More
Is compensatie voor slavernij nodig?
De Amerikanen disussiëren over herstelbetalingen aan de zwarte bevolking. Moeten ze historisch onrecht compenseren?
‘Elke tijd denkt dat alles sneller gaat’
De jaren zestig staan voor authenticiteit, creativiteit en verzet. Historicus Piet de Rooy laat in Alles! En wel nu! zien dat wat als kritiek op het kapitalisme begon, het kapitalisme uiteindelijk ten goede kwam. Wat kan ik weten? ‘De geschiedenis is als een Russische baboesjkapop. Onder elke gedaante gaat… Read More
Rebel op papier
Een filosofisch rebel hoeft zich niet alternatief te kleden of rond te lopen met bommen en kalasjnikovs. Hij kan zich wentelen in brave burgerlijkheid. Voor een echte dwarsdenker zijn explosieve ideeën voldoende. Op 7 november 1872 schrijft Friedrich Nietzsche aan zijn vriendin Malwida von Meysenbug: ‘Ik heb mij met… Read More
Leven en opstaan
Wanneer verzetten we ons en waartegen? De rebelse gedachte is overal. Vijf filosofische perspectieven op tegenstand. Verzet tegen de status quo Tegen de wet voor de goede zaak Van Libanon en Chili tot Catalonië en Hong Kong: 2019 was het jaar van de straatdemonstrant. Burgers trokken… Read More
Parels van protest
Aan alle kanten van het politieke spectrum komen protestgroepen op. Na een tijdje verdwijnen veel demonstranten weer en blijft alles bij het oude. Of toch niet? Filosoof Mathijs van de Sande onderzoekt de blijvende doorwerking van protestbewegingen. ‘Anarchisme heeft een grote invloed.’ Op talloze plaatsen in de wereld kwamen… Read More
Schone kunsten zijn sterker dan vuile handen
Hans Achterhuis was in de jaren zestig zo gegrepen door het revolutionaire engagement van Jean-Paul Sartre dat hij de beeldende revolte van Albert Camus onderschatte. Verzet in zuivere staat. Hoezeer ik Albert Camus ook bewonderde, in de revolutionaire jaren zestig van de vorige eeuw had ik geen oog voor… Read More
Tegendraads voor de democratie
Lepe jongens die hun radde tong te gelde wisten te maken – zo wordt er over sofisten gedacht. We zouden in onze retorische tijd zuinig op ze moeten zijn. De ene filosoof roept meer aversie op dan de andere. Zo is Martin Heidegger vaak verweten dat hij een onleesbare… Read More
Doendenken
De eerste ecologen waren artsen. Zij ontdekten in het begin van de 19de eeuw dat onze lichamen in een constante wisselwerking staan met hun omgeving. Gezondheid is in hoge mate afhankelijk van omgevingsfactoren. Die moet je dus meenemen als je iets over lichamen te weten wilt komen. Later zouden diezelfde… Read More
Vechten met gevoelens
Humanistisch raadsman Jan Smit staat al 19 jaar klaar voor Nederlandse militairen. Alies Pegtel ging met hem mee naar een bezinningsbijeenkomst voor jonge soldaten. ‘Als je straks in de kazerne in de spiegel kijkt, wie wil je dan zien?’ Het is een mistige zondagochtend in januari, en pakweg vijftig… Read More
Rebelse braafheid
De Scheur-je-los-in-2020-coachingskalender 2020 beurt mij dagelijks op. Elke dag een fris cliché. Ik kan niet anders zeggen. ‘Met een kort lontje krijg je de kaars niet aan’, ‘Liever ongeplande acties dan geplande stilstand’, of: ‘Je hoeft je kop pas in het zand te steken als je overleden bent.’ Juweeltjes. Maar… Read More
‘Eichmann was geen dom ambtenaartje dat bevelen uitvoerde’
Filosoof en jurist Klaas Rozemond meent dat onze ideeën over het kwaad een update nodig hebben. Dat laat hij zien aan de hand van de beroemde strafzaak tegen Adolf Eichmann en de analyse daarvan door Hannah Arendt. ‘Niet het morele bewustzijn van de dader, maar het oordeel van rechter en… Read More
‘Jij belicht de duistere kant van het meisje’
In Waarom ik van Simone de Beauvoir houd richten zestien schrijvers zich tot Simone de Beauvoir. Wat leerden ze van haar over het denken en over zichzelf? ‘Er is geen onbetwiste autoriteit. Het is aan ons.’ Een voorpublicatie. Meisjesheid Lieve Simone, Ik was vijftien toen ik voor de eerste… Read More
Lach om jezelf
Rechts maakt botte grappen over immigranten, vrouwen en andersdenkenden. En links? Dat wil niemand buitensluiten en gedraagt zich heel voorzichtig. Jannah Loontjes vraagt zich af of er echt geen plaats meer is voor humor ter linkerzijde. Als de dingen tegenzitten – misverstanden met mensen, onenigheden of liefdesperikelen – heb… Read More
Drie boekrecensies: Einstein, sprookjes en mensenrechten
Lange tijd werd er door de wetenschap gedacht dat er een werkelijkheid bestaat los van ons. Einsteins relativiteitstheorie gooide roet in het eten. De consequenties hiervan werden doordacht door de te jong gestorven Nederlandse denker Elsbach. Relatieve Waarheden De relativiteitstheorie van Albert Einstein zette niet alleen de natuurkunde… Read More
Vergeten hoe te leven
Even leek het liberalisme wereldwijd dominant te worden, maar nu wordt het links en rechts ingehaald door extremisten. Volgens Bas Heijne komt dat doordat liberalen een belangrijke levensvraag hebben laten liggen. Ik ben geen filosoof. Ik geloof niet genoeg in de rede om in een systeem te geloven. Waar… Read More
‘Je moet het leven lichtheid geven’
Thomas Verbogt (67) is schrijver van romans, toneelstukken en verhalen. Zijn nieuwe roman heet Als je de stilte ziet. ‘Het was op een zondag bij mijn ouders in Nijmegen. Ik was begin dertig en had mijn eerste boeken gepubliceerd. Het was een middag met grote levendigheid – mijn… Read More
Camus’ woorden en daden
Camus rebelleerde niet alleen op papier. We vroegen Hans Achterhuis over de risico’s van zijn dwarsdenken. Volgens Camus was de mens in opstand niet alleen iemand die ‘nee’, maar ook ‘ja’ zegt. Hij vermeed ‘vuile handen’. Bleef hij daarmee alleen theoreticus, of rebelleerde hij ook in de praktijk?… Read More
Uw dagelijkse portie filosofie
Elke dag de beste verhalen over filosofie. Word abonnee en krijg onbeperkt toegang tot alle artikelen van Filosofie Magazine en Wijsgerig Perspectief.