De Scheur-je-los-in-2020-coachingskalender 2020 beurt mij dagelijks op. Elke dag een fris cliché. Ik kan niet anders zeggen. ‘Met een kort lontje krijg je de kaars niet aan’, ‘Liever ongeplande acties dan geplande stilstand’, of: ‘Je hoeft je kop pas in het zand te steken als je overleden bent.’ Juweeltjes.
Maar in aanloop naar het Boekenweekthema ‘Rebellen en dwars-denkers’ schrok ik van deze spreuk: ‘Braafheid en harmonie zijn dodelijk.’ Dodelijk! Meteen losscheuren, de achterkant lezen, doorademen. Het viel mee: kinderen leren nu dat ze zich moeten inhouden omwille van de lieve vrede. Liever braaf dan brutaal. Maar dat is niet goed, want de wereld is gebaat bij leren argumenteren en ‘creativiteit wordt gestimuleerd door conflict’. Braafheid en harmonie worden hier gezien als ongezond aanpassingsgedrag. Dringende oproep aan alle volwassenen, staat er vetgedrukt: leer kinderen op een goede manier te vechten.
Ik bespeurde bij mezelf prompt rebellie: ik wil namelijk wél een braaf en harmonieus kind opvoeden – een kind dat niet voortdurend in conflict is met zichzelf en de wereld. Braafheid en harmonie zijn belangrijke waarden, die niet per se haaks staan op creativiteit. Maar de koppeling van vechten aan verbeelding, van conflict aan creativiteit is een hardnekkig cliché dat vaak opduikt. Zo schrijft het CPNB over de Boekenweek dat de rebel ‘zijn messcherpe pen gebruikt als wapen tegen de status quo’. Een pen als wapen. En weg met de status quo.
‘Ik wil een braaf en harmonieus kind’
Nu volg ik al een tijdje het werk van onze Denker des Vaderlands, Daan Roovers. Ze pleit in een overprikkeld opinieklimaat voor het meer gematigde, genuanceerde stemgeluid. Dat geluid is nodig, want het werkt bemiddelend. In tijden van een gepolariseerd opinieklimaat komen extreme tegenpolen alleen met elkaar in contact als je dat midden erbij betrekt. Een voorbeeld: als het om voltooid leven gaat hoef je niet ‘voor’ of ‘tegen’ te zijn. Je kunt de term ‘voltooid leven’ ingewikkeld vinden – want wat is er precies voltooid? En je kunt zowel voor bepaalde waarden zijn (autonomie van de patiënt) als ook de context aan de kaak willen stellen die tot het gevoel van ‘voltooidheid’ kan leiden (moet er niet veel meer aandacht komen voor leefomgeving en eenzaamheid?). De middenstem neigt naar harmonie.
Geen pennen als wapens, maar pennen als veren. Om mee te aaien. Om contact te leggen, op weg naar harmonie. Misschien vindt u dit een toonbeeld van dodelijke braafheid. Maar in het huidige opinieklimaat moet juist braafheid worden gered. Lang leve de braafheid!
