Boekenkast december 2024

Onze verwachtingen van de overheid groeien, maar daarmee groeit ook onze kritiek. Steeds vaker zien we de overheid eerder als een probleem dan als een probleemoplosser, meent filosoof Gijs van Oenen. Dat is omdat we de staat niet begrijpen, meent hij. Want dat de staat bestaat is allesbehalve vanzelfsprekend. Juist doordat die goed werkt, verdwijnt de staat uit ons gezichtsveld. Van Oenen opent een nieuw perspectief op de kwetsbare maar krachtige staat.

Onbegrepen overheid. Tegendraads denken over de staat
Gijs van Oenen
Boom
264 blz.
€ 24,90

Epictetus over de dood, Voltaire over eigenliefde, Cornelis Verhoeven over het geweten; hoogleraar Joodse studies Bart Wallet brengt – ietwat lukraak – een bonte verzameling aan fragmenten uit de westerse filosofie samen. Zo krijg je elke dag een denker of een pakkend idee voorgeschoteld. Het ontbreekt de teksten wel aan context en toelichting, dus wie de smaak te pakken heeft zal zelf op zoek moeten naar meer verzadigend leesvoer.

Filosofisch dagboek. 366 inspirerende en intrigerende fragmenten uit de westerse filosofie
Bart Wallet
inl. Paul van Tongeren
Damon
608 blz.
€ 39,90

Enthousiasme is afgeleid van het Oudgriekse woord voor ‘de god binnenin’. Waar komt deze goddelijke geestdrift vandaan, die ons van kracht voorziet maar ook tot overmoed kan leiden? Barbara Baert, hoogleraar kunstwetenschappen aan de KU Leuven, brengt in dit essay persoonlijke notities, herinneringen en korte verhalen over deze emotie samen. Haar inzichten pent ze de ene keer poëtisch en beeldend neer, een andere keer analytisch. Een veelzijdig essay.

Een kleine filosofie van grote emoties. Enthou­siasme
Barbara Baert
Pelckmans
144 blz.
€ 19,50

In zijn Belijdenissen biecht kerkvader Augustinus (354-430) een misdaad op: een perendiefstal. Voor die diefstal had hij eigenlijk geen reden: hij wilde het slechte alleen maar omdat het slecht was. Met Augustinus’ perendiefstal begint volgens filosoof en logicus Rob Wiche het debat over de vrije wil. In dit boek geeft Wiche een overzicht van dat debat en komt hij met een werkdefinitie van vrije wil voor in de rechtszaal – bijvoorbeeld bij de veroordeling van perendieven.

De redding van de vrije wil. Een filosofisch-historische analyse
Rob Wiche
Damon
168 blz.
€ 24,90

De winter van 1882-1883 was voor Friedrich Nietzsche geen pretje. De vrouw die zijn huwelijksaanzoeken herhaaldelijk afsloeg ging ervandoor met zijn beste vriend, en zijn – inmiddels van hem vervreemde – idool Richard Wagner overleed. In deze context moeten we Nietzsches boek Genealogie van de moraal lezen, meent vertaler Maarten van Buuren. Dan blijkt de verhandeling over moraliteit, schuld en ascese niet alleen een sterk staaltje denkwerk, maar ook een filosofische vergelding.

Nietzsches wraak. Het geheim achter Genealogie van de moraal
Maarten van Buuren
Boom
96 blz.
€ 14,90

Op een dag ontdekt boswachter en filosoof Aldo Leopold een troep wolven. Hij schiet zijn geweer leeg en ziet hoe het ‘helgroene vuur’ in de ogen van een stervende wolvin uitdooft. Hij realiseert zich dat met minder wolven het evenwicht in de natuur verdwijnt. In deze klassieker uit 1948, nu voor het eerst in het Nederlands vertaald en met een voorwoord van filosoof Johan Braeckman, combineert Leopold prachtige observaties van wilde dieren met filosofie over natuurbescherming.

Denken als een berg
Aldo Leopold
Noordboek
288 blz.
€ 27,90

De tiende-eeuwse Japanse hofdame Sei Shonagon schreef in haar dagboeken over paleistuinen, wolken en minnaars, maar niet over haar eigen gevoelens. In navolging van Shonagon probeert ook Marian Donner de blik naar buiten te richten: naar onze nostalgische, introspectieve samenleving, de verdwijnende werkelijkheid en de glimp van een andere toekomst. Haar associatieve kronkelwegen leiden langs popcultuur, literatuur en filosofie, en vormen essays vol sprankelende, tegendraadse en – toch ook – persoonlijke inzichten.

Rooksignalen
Marian Donner
Das Mag
245 blz.
€ 23,99

In dit boek staan twee versies van een verhaal van de Franse schrijver Louis-Ferdinand Céline. Het verhaal dook in 2021 op en gaat over de middeleeuwse koning Krogold, die ten strijde trekt tegen de verraderlijke prins Gwendor. Veel uit deze legende wijkt af van Célines eerdere werk, maar niet de nihilistische boodschap, die grote invloed heeft gehad op existentialisten als Sartre en Camus: de gedachte ‘dat de dood de waarheid van de mensen op deze wereld is’.

De wil van koning Krogold
Louis-Ferdinand Céline
Athenaeum
320 blz.
€ 27,99

Wanneer ben je vrij? Is het voldoende dat niemand je beperkt in je doen en laten, of vergt vrijheid nog iets anders: gemeenschap, inspanning, geluk? Historicus Timothy Snyder onderzoekt dit veelgebruikte – maar nauwelijks begrepen – concept aan de hand van filosofen als Isaiah Berlin, Frantz Fanon en Simone Weil. Hij verweeft hun theorieën met historische gebeurtenissen, persoonlijke ervaringen en gesprekken die hij voerde tijdens de oorlog in Oekraïne.

Over vrijheid
Timothy Snyder
Balans
416 blz.
€ 32,50

Telkens wanneer cultuurfilosoof Kris Pint het schilderij De jagers in de sneeuw (1565) van Pieter Bruegel probeerde te beschrijven, moest hij teleurgesteld opgeven. Het winterlandschap met de drie terugkerende jagers toont iets overweldigends en beklemmends dat uitstijgt boven wat er precies te zien is. Deze mystieke ervaring vormt de aanleiding voor dit fascinerende boek, waarin Pint onderzoekt hoe religie eeuwenlang woorden en beelden heeft gegeven aan het gevoel aangeraakt te worden door iets groters.

De extase van de jagers
Kris Pint
Boom
208 blz.
€ 23,90

De afgelopen eeuwen waren voor de mens een opeenvolging van krenkingen, volgens André Klukhuhn, scheikundige en filosoof. Eerst bleek de aarde niet het middelpunt van het universum, toen toonde Darwin dat we ‘een goeddeels kale aap’ zijn en nu steekt AI onze intelligentie naar de kroon. Dat gekrenkte zelfbeeld heeft desastreuze gevolgen voor de planeet, stelt Klukhuhn in deze essaybundel. Aan de hand van vele denkers en schrijvers gaat hij opnieuw op zoek naar de menselijke ziel.

Op zoek naar de verloren ziel. Vier essays in een vreemde lus
André Klukhuhn
Het Morgenland
74 blz.
€ 10,-

Filosofen, wetenschappers en andere denkers hebben vaak de neiging om via wetten of principes grip te krijgen op de wereld. Filosoof Ebel Kemeling verzamelde in Het omgekeerde is óók waar 81 principes die zijn kijk op het leven veranderden, van uiteenlopende denkers als Alexander de Grote, Kant en Cruijff. Dit ongestructureerde maar vrolijke boek zit vol wijsheid, al moet je voor echte diepgang misschien juist buiten de regels denken.

Het omgekeerde is óók waar. 81 ideeën die je perspectief veranderen
Ebel Kemeling
Prometheus
296 blz.
€ 22,99