Boekenkast september 2024

In de ethiek klinkt al langer de roep om onze compassie verder op te rekken, bijvoorbeeld naar dieren en rivieren. De Schotse filosoof William MacAskill gaat nog een stapje verder: we moeten ook rekenschap geven van alles wat over honderden, duizenden of zelfs miljoenen jaren leeft. Longtermism noemt hij zijn positie. Hij borduurt voort op het werk van denkers als Peter Singer en Derek Parfit. Hoewel hij soms controversiële aannames maakt (zoals dat we rationeel kunnen vaststellen wat het goede is), zet het boek wel aan tot denken.

Omkijken naar de toekomst
William MacAskill
Blossom Books
432 blz.
€ 24,99

De ideeën over onderwijs zijn in de loop der tijd sterk veranderd. Plato had zich waarschijnlijk niet kunnen vinden in onze Cito-toets, die bedoeld is om kansengelijkheid in het onderwijs te bevorderen. Hij wilde het onderwijs­systeem juist op basis van klasse ­inrichten. Ruud Klarus geeft aan de hand van tal van denkers en pedagogen een helder en stevig overzicht van welke ideeën het onderwijs hebben gevormd, en hoe onze kijk op scholing en opvoeding door de eeuwen heen is veranderd. Inclusief illustraties.

Denken over opvoeding en onderwijs. Een ideeëngeschiedenis van Socrates tot Biesta
Ruud Klarus
Noordboek
528 blz.
€ 39,90

Voor Hannah Arendt waren vriendschap en democratie nauw met elkaar verbonden, toont Lieve Goorden in dit boek. Vriendschap, schrijft ze, was voor Arendt ‘een ruimte waar we elkaar ontmoeten en werkelijk naar elkaar luisteren’. Het was dan ook niet voor niets dat Arendt geen vriendschappen met meelopers onderhield; ze gaf de voorkeur aan mensen die zelf nadachten, zoals de filosofen Karl Jaspers en Günther Anders. Pas wanneer je gebeurtenissen met vrienden deelt, worden ze onderdeel van onze gedeelde wereld, dacht Arendt. En dat vormt de eerste stap naar een democratische praktijk.

Het geluk van nabijheid. Hannah Arendt over vriendschap en democratie
Lieve Goorden
ISVW Uitgevers
224 blz.
€ 19,95

Virginia Woolf was dan wel geen filosoof, haar essays zijn wel vaak filosofisch interessant, zo bewijst ook deze essaybundel. Dat zou je wellicht niet verwachten bij essays over schrijverschap, met titels als ‘Wat is een goede roman?’. Maar Woolf overstijgt de vraag hoe een goed verhaal te schrijven door zich ook zaken af te vragen als: hoe verhoudt schrijven zich tot het leven? En wat is het belang van het onderbewuste in het zoeken naar de juiste vorm voor een verhaal? Gedachtes over schrijven die ook niet-schrijvers aan het denken zetten, nu voor het eerst in het Nederlands vertaald.

Woorden willen losjes leven. Essays over schrijverschap
Virginia Woolf
vert. Thomas Heij en Pauline Slot
ISVW Uitgevers
288 blz.
€ 24,95

Even tussendoor… Meer lezen over het beste dat er verschijnt in de filosofie? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

Helpt de filosofie van Nietzsche je om gelukkiger te worden? Volgens filosoof Jan Keij wel. In deze herziening van Nietzsche als opvoeder legt hij uit waarom: Nietzsche leert je om te worden wie je bent. Keij nodigt lezers uit om het gedachtegoed van ‘de filosoof met de hamer’ op hun eigen leven toe te passen. Toch voelt het boek geenszins als een zelfhulpboek; het is vooral een gedegen uitleg van Nietzsches filosofie. De tekst is bovendien doorspekt met citaten, waardoor de lezer ook bekend raakt met de scherpe, uitdagende stijl van de filosoof zelf.

Leven met Nietzsche. Worden wie je bent
Jan Keij
Ten Have
400 blz.
€ 24,99

Hoe geef je zin aan een zinloos bestaan? Met die vraag hield Jean-Paul Sartre zich zijn leven lang bezig. In Existentialisme is humanisme, een uitwerking van een lezing die hij vlak na de Tweede Wereldoorlog gaf, geeft hij zijn bondigste antwoord hierop. Sartre brengt de bevrijdende boodschap dat de mens is wat hij van zichzelf maakt, maar bezorgt hem ook ‘de loden last’ van de vrijheid. Ger Groot verzorgde een nieuwe vertaling van deze behapbare klassieker, waarin Sartre direct en levendig tot je lijkt te spreken.

Existentialisme is humanisme
Jean-Paul Sartre
vert. Ger Groot
Noordboek
112 blz.
€ 17,90

Spinoza krijgt nauwelijks aandacht in het filosofieonderwijs. De Nederlandse filosoof kwam in de afgelopen twintig jaar in geen enkel vwo-examen filosofie voor. Dat is onterecht, vindt de redactie van Spinoza!, het naar de denker vernoemde magazine voor filosofiedocenten op de middelbare school. Zo is het denken van Spinoza een goede manier voor leerlingen om zich te ‘ontworstelen aan de gedachte en het gevoel dat zij als denkende geesten losstaan van hun lichamen’. Spinoza! maakte een themanummer over Spinoza, met bijdragen van nationale en internationale Spinoza-kenners. Gratis te downloaden via: vfvo.nl/categorie/spinoza/

Spinoza! over Spinoza
VFVO
64 blz.
gratis te downloaden

Wat als de Zwitserse psychiater Ludwig Binswanger (1881-1966) en de Franse pedagoog Fernand Deligny (1913-1996) elkaar waren tegengekomen? In Dwaallijnen beschrijft Stéphane Symons, hoogleraar esthetica en cultuurfilosofie aan de KU Leuven, een denkbeeldige confrontatie over psychiatrie tussen deze twee zeer verschillende denkers. Deligny moest niets hebben van sluitende definities van de mens, Binswanger had juist een eigen theorie over de mens als vrij wezen. Symons geeft een helder overzicht van de filosofische verschillen tussen beiden en besteedt aandacht aan hun jonge patiënten Ellen (behandeld door Binswanger) en Janmari (door Deligny). Een prikkelend boek.

Dwaallijnen
Stéphane Symons
Boom
112 blz.
€ 14,90

Mensen hebben de neiging om de waarheid op basis van hun instincten zo’n beetje bij elkaar te scharrelen, schrijft wetenschapsfilosoof Ton Derksen in Waarheidsvinding. Van nature zijn we geneigd om snel te oordelen, want dat biedt evolutionair gezien de beste overlevingskansen. Maar om gammele conclusies, foute diagnoses en gerechtelijke dwalingen te voorkomen, moeten we deze neiging onderdrukken. Derksen laat zien hoe je jezelf kunt behoeden voor voorbarige conclusies en tunnelvisie. Een aanrader voor wie beter wil leren oordelen en zijn eigen ongelijk aankan.

Waarheidsvinding
Ton Derksen
Noordboek
272 blz.
€ 24,90