Boekenkast januari 2026

Galileo Galilei toonde in de zeventiende eeuw aan dat de natuurwetten niet alleen op aarde gelden, maar in het hele universum. Daarmee legde hij een van de bouwstenen van een nieuwe seculiere tijd, volgens de Amerikaans-Belgische filosoof Louis Dupré (1925-2022). Als de hemel namelijk hetzelfde werkt als de aarde, hoe kan er dan een god wonen? In deze indrukwekkende cultuurgeschiedenis vertelt Dupré van het ontstaan van de moderne tijd en de neergang van religie.

Religie en het ontstaan van de moderne tijd
Louis Dupré
Otheo
224 blz.
€ 24,99

Socrates, zoals Plato hem opvoert, was ‘iemand die liever stierf dan te erkennen dat voor het standpunt van een ander ook iets was te zeggen,’ schrijft Gerard Koolschijn. De gerenommeerde vertaler schetst een duister beeld van Plato en diens personage Socrates. Plato is volgens Koolschijn een ‘totalitaire denker’ die niets ophad met de democratie, waarin alles draait om genot en geld. Het is de vraag of dat helemaal recht doet aan Plato, maar Koolschijns heruitgegeven essays zijn prachtig en prikkelend.

Het democratische beest. Plato’s tegenstander
Gerard Koolschijn
Ad. Donker
208 blz.
€ 20,95

Toen dit boek eind achttiende eeuw verscheen, werd de Londense uitgever veroordeeld tot een jaar dwangarbeid. Het zou een atheïstisch boek zijn, een aanval op de Kerk. Dat eerste is onterecht, het tweede niet. Filosoof Thomas Paine (1737-1809) pleit in deze – recent naar het Nederlands vertaalde – klassieker fel voor het deïsme: een geloof in God zonder kerkdienst, priesters of wonderen. God vinden we volgens Paine niet in de Bijbel, maar in de redelijke wetten van de natuur.

Het tijdperk van de rede
Thomas Paine
Vert. Karel ­D’huyvetters
Damon
256 blz.
€ 29,90

Kunst zien we tegenwoordig vaak als bijzaak die het leven opfleurt, maar waarmee we het ook goed zonder kunnen stellen. Of nog erger: een elitaire hobby. In een gedegen en zeer leesbare studie van Schopenhauer en Nietzsche laat Bart Vandenabeele, hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Gent, zien dat kunst veel meer kan zijn: je kunt erdoor de zinloosheid van het bestaan kunt ontvluchten, het leven omarmen of zelfs een duizelingwekkende vrijheid ervaren.

Kunst op leven en dood. Schopenhauer en Nietzsche
Bart Vandenabeele
Pelckmans
200 blz.
€ 29,50

De Frankfurter Schule was een stroming van neomarxistische denkers die de maatschappij wilden analyseren én veranderen. Onder hen grote filosofen als Adorno en Benjamin. Arbeids­socioloog Bertus Mulder schreef een ietwat stugge biografie over Andries Sternheim, de enige Nederlandse medewerker van de Schule en voormalig diamantbewerker. Sternheims filosofische bijdrage aan de beweging was helaas zeer beperkt, maar het boek geeft een interessant inkijkje in de geschiedenis.

Andries Sternheim (1890-1944). Vergeten binnen de Frankfurter Schule
Bertus Mulder
Noordboek
408 blz.
€ 29,90

Lang werd gedacht dat er één specifieke eigenschap is die de mens onderscheidt van alle andere dieren – of dat nu denken is, taal of bewustzijn. Volgens hoogleraar computationele en digitale geesteswetenschappen Rens Bod is dit onzin. Toch is de mens het enige wezen dat ‘de aarde op zo’n ingrijpende wijze naar zijn hand heeft gezet’. Is er dan toch iets wat ons uniek maakt? Bod geeft een nieuwe verklaring voor de overeenkomsten en de verschillen tussen mens en dier.

Het unieke dier. Op zoek naar het specifiek menselijke
Rens Bod
Prometheus
288 blz.
€ 24,99

Dit goed geschreven boek van cultuurfilosoof Simon Truwant kan behulpzaam zijn bij felle discussies op sociale media of ruzies tijdens verjaardagen. Gesprekken lopen vaak stuk op de gedachte dat er één waarheid bestaat, meent Truwant. Maar in werkelijkheid heeft de waarheid wel vier gezichten. We praten langs elkaar heen als we over klimaatverandering of gendergelijkheid bijvoorbeeld feitelijke en empathische argumenten door elkaar gebruiken. De waarheidspluralist is in discussies een stuk beter af.

De ­waarheid heeft vier ­gezichten
Simon Truwant
Houtekiet
328 blz.
€ 24,99

‘In werkelijkheid bestaat er helemaal geen scheiding tussen de filosofie en het leven,’ schrijft de Franse filosoof Simone de Beauvoir. In een prachtige bundel gaat ze in tegen het idee dat existentialistische filosofie tegenover het concrete leven staat: ze gaan juist hand in hand. Ze laat in essays over vrouwelijkheid, vrijheid en moraliteit zien waarom ‘de mens niet [kan] ontsnappen aan de filosofie’, waarom ze denkt en waarom we dat allemaal zouden moeten doen.

Waarom ik denk. Essays over ­vrijheid, filosofie en feminisme
Simone de Beauvoir
Bijleveld
160 blz.
€ 22,50

‘Je zou je een mens kunnen voorstellen die vanaf zijn geboorte tot zijn dood altijd óf slaapt óf in een soort halfslaap of staat van versuftheid leeft,’ schreef Ludwig Wittgenstein (1889-1951). Deze woorden zijn het motto van Geert Jan Blankens boek Wakkere wijsheid, waarin hij met behulp van het denken van Kierkegaard vertelt hoe je wakker en alert door het leven kunt gaan. Volgens Kierkegaard is opmerkzaamheid immers de basis van alles.

Wakkere wijsheid. Kierkegaards lessen in opmerkzaamheid
Geert Jan Blanken
KokBoekencentrum
224 blz.
€ 21,99

Kan samen aan tafel van een maaltijd genieten een vorm van verzet zijn? De Catalaanse filosoof Josep Maria Esquirol meent van wel. Technologische ontwikkelingen en het individualisme hebben tot een wereld geleid waarin de mens zich meer en meer vervreemd voelt. De mens moet vechten tegen een nihilisme dat zijn bestaan dreigt te ontwrichten. In een diepgravend betoog stelt Esquirol dat je simpelweg door te bestaan en zorg te dragen voor je nabije omgeving al verzet kunt plegen.

Intiem verzet. Naar een filosofie van nabijheid
Josep Maria Esquirol
Ten Have
192 blz.
€ 22,99

Het goede doen is een kwestie van toewijding en de juiste keuzes maken, als je ethici en geestelijken moet geloven. Maar wat als je door een epileptische aanval agressief wordt of je door een genetische afwijking altijd wil eten? Aan de hand van casussen van mensen die door neurologische aandoeningen uitblinken in de ‘zeven hoofdzonden’ – gulzigheid, hebzucht, luiheid, trots, afgunst, lust en woede – bevraagt neuroloog Guy Leschziner of ‘slecht’ gedrag echt een keuze is.

Zeven hoofdzonden. Waarom mensen niet deugen
Guy Leschziner
Nieuwezijds
325 blz.
€ 26,99

Volgens Kant moeten we ­mensen nooit als middel behandelen maar altijd als doel op zich. Maar waarom spannen we dieren wel zonder berouw voor ons karretje? Christine Korsgaard, een van de belangrijkste hedendaagse dierethici, zoekt naar nieuwe morele omgangsvormen met andere soorten. Wanneer mag je een dier doden? En hebben dieren ook plichten naar andere wezens? Een grondige maar toegankelijke analyse, die je gegarandeerd aan het denken zet.

Dieren zoals wij. Onze plichten naar andere dieren
Christine M. Korsgaard
Noordboek
320 blz.
€ 29,90