Home Filosofen Maurice Merleau-Ponty
Mary Wollstonecraft
Vorige

Mary Wollstonecraft

Maurice Merleau-Ponty

Maurice Merleau-Ponty

14 Maart 1908 - 3 Mei 1961
Meister Eckhart
Volgende

Meister Eckhart

Quote

“De wereld is de natuurlijke omgeving van al mijn gedachten en waarnemingen.”

De filosoof van het ambigue. Maurice Merleau-Ponty is met recht een van de grootste namen uit de twintigste eeuw. Na de fenomenologie van Husserl en Heidegger nauw te hebben bestudeerd, concludeert hij dat een fundamenteel deel van onze ervaring is overgeslagen: het lichaam.

Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief en lees meer over Merleau-Ponty en andere grote denkers:

Meld u aan voor onze nieuwsbrief

Ontvang elke woensdag het laatste filosofie nieuws, de beste artikelen van de week en af en toe een aanbieding.
Ontvang wekelijks het laatste filosofienieuws, de beste artikelen en af en toe een aanbieding.

Hij begint met La structure du comportement (de structuur van gedrag) aan zijn levenslange missie om de relatie tussen het bewustzijn en de omgeving te doorgronden. Het fundamentele bestanddeel voor de relatie tussen een persoon en de wereld eromheen, of het subject en het object, is de waarneming. Hij analyseert de psychologische theorieën van de tijd en concludeert dat ze ontoereikend zijn om de waarneming te beschrijven. Fenomenologie wordt de methode om de problemen te overbruggen.

Dan volgt in 1945 zijn hoofdwerk La phénoménologie de la perception (De fenomenologie van de waarneming). Hierin weet Merleau-Ponty met een poëtische schrijfstijl de waarneming te koppelen aan het lichaam. Het voorwoord wordt nog altijd beschouwd als een schoolvoorbeeld voor een uitleg over de aard van fenomenologie. Vervolgens geeft hij in de introductie de limieten van de gangbare verklaringen van waarneming weer. Hij beschrijft de ‘vloeibaarheid’ van de waarneming aan de hand van visuele illusies. Wat we zien wordt niet slechts bepaald door de stimulatie op het netvlies, maar juist door de relaties die de objecten met elkaar hebben. Dan wordt in drie delen de filosofische theorie uitgelegd. Het lichaam in relatie met de ruimte eromheen, de eenheid van de waargenomen wereld en ten slotte de medemens geven een beeld van de compleetheid en ondeelbaarheid van onze belichaamde waarneming.

Waarneming als relatie tussen het bewuste en de buitenwereld zal een terugkerend thema worden in elk van zijn volgende werken. Als eerste fenomenoloog die de arena van politieke filosofie instapt geeft Merleau-Ponty een scherpe analyse van de verandering in de Russische revolutie. In Humanisme et terreur (Humanisme en terreur) staat de wankele positie met ons verleden en heden centraal. We interpreteren het verleden aan de hand van hedendaagse opvattingen, en de toekomst is een onzekerheid waartegen al ons handelen een gok is.

In de latere werken komt ambiguïteit telkens terug. We moeten niet naar het subject en het object kijken en vanuit die positie de relatie beschrijven, maar we moeten de relatie als beginpunt nemen, en daarvandaan zien hoe die twee begrippen worden herleid. Deze relatie, die als het ‘midden’ kan worden beschouwd tussen de uitersten, krijgt een steeds elementairdere positie. Merleau-Ponty beoogde zelfs het midden werkelijk als een element van de wereld te zien. Hij vernoemde het naar ‘het vlees van de wereld’ (la chair du monde), te zien in Le visible et l’invisible (het zichtbare en het onzichtbare) en L’œil et l’esprit (oog en geest).  Helaas heeft deze zoektocht zijn einde niet kunnen vinden in een vervulling van de queeste, maar in de plotse en vroege dood van Merleau-Ponty op 53-jarige leeftijd, tijdens het bestuderen van het schrift waar hij telkens naar terugkeerde: Descartes’ Optica.

Hoewel Maurice een trouwe vriend van Jean Paul Sartre was, verschillen hun filosofieën toch wezenlijk van elkaar. Complete vrijheid is niet te vinden in Merleau-Ponty. Daar was hij veel te gematigd voor. Toch hadden ze een drukke correspondentie. Na de dood van Merleau-Ponty verwees Sartre naar het essay Oog en geest, en zei dat alles wat in Merleau-Ponty te vinden is, samengevat is in dit stuk, mits je het kan ontcijferen.

Merleau-Ponty werd begraven op het Père-Lachaise in Parijs.