Politieke filosofie
‘Wat is politiek?’ is een kernvraag van de politieke filosofie. Het antwoord op die vraag zal voor een groot deel bepalen hoe een auteur een politieke filosofie ontwikkelt. Bij politiek denken we echter in eerste instantie aan politieke systemen of instituties, zoals het parlement, politieke partijen of heersers. Om de onderwerpen van de politieke filosofie overzichtelijk te houden en de studie te focussen, stellen sommige filosofen voor om de politieke filosofie te beperken tot de kritische meta-studie van deze systemen en instituties, of om enkel politieke basisconcepten als democratie, scheiding der machten en vrijheid van meningsuiting te bespreken.
Maar misschien gaat het domein van het politieke nog veel verder. In zekere zin kan men zeggen dat ‘macht’ de eenheid van het politieke domein is. Zodra er dan ergens machtsverhoudingen of macht aanwezig zijn, is er sprake van politiek en komt het thema in aanmerking voor onderzoek binnen de politieke filosofie. De verdeling van de macht is niet alleen aanwezig in het parlement, maar ook in de dagelijkse omgang tussen mensen of in instituties die we in eerste instantie niet noodzakelijk als politiek bekijken, zoals het onderwijs.
Anderen nemen dan weer rechtvaardigheid als het kernconcept van de politieke filosofie. In dat geval zoekt de politieke filosofie naar een definitie van rechtvaardigheid en naar samenlevingsverbanden die hiermee in overeenstemming zijn. Nog weer anderen bekijken alles wat onder samenleven en de samenleving valt als deel van de politieke filosofie. Misschien wordt het domein van de politieke filosofie zo wel heel breed. In die zin vallen politieke filosofie en sociale filosofie, dat zich buigt over sociale verbanden en samenleven tussen mensen, bijna samen.
De onderwerpen van de politieke filosofie bestrijken dus een ruim terrein en hebben vaak raakvlakken met de ethische opvattingen van een filosoof of de vraag naar het eigene van de mens: de wijsgerige antropologie. Aan bod komen zowel eigentijdse onderzoeken naar politieke structuren, machtsverdeling en instituties, als abstracte vragen naar het wezen van rechtvaardigheid, macht of vrijheid. Als zodanig is de politieke filosofie soms onderdeel van een groter metafysisch en ethisch systeem.
Artikelen over Politieke filosofie
‘Beloof alles tijdens de campagne’
De campagnetips die Cicero van zijn jongere broer Quintus in 64 v.Chr. kreeg tijdens zijn eerste campagne als kandidaat-consul van Rome klinken nog steeds heel eigentijds: ‘Laat zien dat je een grote aanhang hebt. Dat oogt goed en suggereert een grote populariteit.’
‘Een politicus moet zich laten leiden door de deugd’
Volgens Tinneke Beeckman kunnen we van Niccolò Machiavelli leren dat vrijheid een gemeenschappelijke opdracht is. ‘Vrijheid vraagt om betrokkenheid, van zowel politicus als burger.’
‘Politici blijven vaak blind voor hun eigen ideologie’
Ronald van Raak dook in de geschiedenis van de Nederlandse wijsbegeerte en belicht filosofen die politiek bedreven – zoals hijzelf. Nederlanders zijn wars van abstracties, schrijft hij. Er is daardoor te weinig oog voor het ideologische gehalte van politiek.
