Spijt doet pijn
Volgens hoogleraar Taalfilosofie Bart Geurts bevat spijt een cognitief en een emotioneel element. Het cognitieve element houdt in dat spijt betrekking heeft op een handeling uit het verleden – een handeling waarvoor alternatieven bestaan. Het emotionele element vinden we in de pijn die ons dwingt om ons handelen aan te passen. Geurts: ‘Soms ontbreekt het ware gevoel. Bijvoorbeeld bij een officiële spijtbetuiging door een regering over iets wat uit naam van het land, maar niet onder de verantwoordelijkheid van de zittende regering, is gedaan.’
‘Het kwaad is niet vergeeflijk’
Hoe werkt schuld door richting volgende generaties? De Duitse filosoof Svenja Flasspöhler vindt niet dat haar dochtertje en zoontje schuld voor de Holocaust met zich meedragen. ‘Natuurlijk hoeven mijn kinderen niet vergeven te worden.’ Wel betwijfelt ze of de Holocaust ooit vergeven kan worden. ‘Hannah Arendt zegt: het kwaad is niet vergeeflijk, ook niet als je kunt begrijpen wat de beweegredenen van de daders zijn geweest.’
Compensatie
Het erkennen van fouten uit het verleden kan waardevol zijn voor slachtoffers of nabestaanden. In de Verenigde Staten draait het debat over de erkenning van het leed van slavernij onder meer om de vraag naar financiële compensatie. Zijn herstelbetalingen aan de zwarte bevolking moreel wenselijk? Jeroen Hopster benadrukt dat we deze kwestie vooral in de context moeten zien van het land waar het debat gevoerd wordt.
‘Vier eeuwen slavernij vragen om excuses’
Een jaar geleden zag premier Rutte nog weinig heil in een officiële excuses van de Nederlandse staat. Linda Nooitmeer, bestuursvoorzitter van het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden, vond dat dit alsnog moet gebeuren. ‘Vier eeuwen slavernij vragen om excuses van de Nederlandse staat. Uit die excuses moet blijken dat Nederland als staat de verantwoordelijkheid op zich neemt voor alle misstanden die binnen de slavernij hebben plaatsgevonden.’
Wat we kunnen leren van Duitsland
Filosoof Susan Neiman stelt dat de Duitse omgang met het naziverleden Amerikanen een leidraad kan bieden voor het verwerken van de slavernij. Hoewel Arnon Grunberg het met haar eens is dat een land collectieve verantwoordelijkheid moet nemen voor het verleden, meent hij ook dat Neiman Duitsland niet voldoende begrijpt om haar conclusies te rechtvaardigen.
