Jeroen Hopster

Ik beschouw filosofie als strijd tegen vanzelfsprekendheid. Mensen zijn van nature geneigd om de status quo voor lief te nemen. Het vergt denkkracht om je alternatieven te verbeelden, en gearriveerde waarheden kritisch tegen het licht te houden.

Filosofie is taboedoorbrekend en grensverleggend: er zijn geen onderwerpen waar je je als filosoof niet aan kunt wagen. Samen met Maarten Boudry heb ik in Filosofie Magazine een aantal jaar de rubriek Denkfouten geschreven, over de cognitieve en retorische dwaalsporen waarop redeneringen en discussies vaak belanden. Met de Nederlandse boeddhist Han de Wit heb ik het boek Boeddhisme voor Denkers gepubliceerd, over de lessen die westerse denkers kunnen meenemen uit het boeddhistische gedachtegoed. En aan de Universiteit Utrecht doe ik promotieonderzoek naar evolutie en ethiek: wat zijn de evolutionaire bouwstenen van de menselijke moraal?

Mijn nieuwste project is een filosofie van ‘wat als-vragen’. Iedereen vraagt zich weleens af wat er gebeurd zou zijn als… Als je die bewuste dag niet in de auto was gestapt. Als je je geliefde niet tegen het lijf was gelopen. Als je je droom had nagejaagd.

Zulke ‘wat als-vragen’ kun je stellen over je eigen leven, maar ook over de menselijke geschiedenis, of over het evolutieproces. Wat als Hitler was toegelaten tot de kunstacademie? Wat als de meteoriet die de dinosauriërs deed uitsterven niet was ingeslagen? Zulke vragen spreken tot de verbeelding; zowel wetenschappers, schrijvers, als filmmakers zijn ermee aan de haal gegaan:  

Over historische ‘wat als-vragen’ heb ik het boek De andere afslag: hoe had het leven anders kunnen lopen? geschreven. Mijn stelling is dat het antwoord op zulke vragen geen pure speculatie is. Er bestaan denkgereedschappen waarmee we inzicht kunnen krijgen in hoe de dingen anders hadden kunnen lopen. En behalve het verschaffen van inzicht, dragen die antwoorden ook bij aan onze emotionele belevingswereld: ze geven een extra dimensie aan de schoonheid en tragiek van het bestaan.