John Rawls

De Amerikaanse filosoof John Rawls (1921 – 2002) staat vooral bekend om zijn ethische en politieke filosofie. Vanwege zijn hoofdwerk A Theory of Justice (1972) wordt hij beschouwd als de meest invloedrijke politiek filosoof van de twintigste eeuw. In dit werk ontwerpt Rawls een theorie waarin hij uiteenzet hoe we op een eerlijke manier kunnen bepalen wat rechtvaardig is.

Omdat we geneigd zijn te redeneren vanuit ons eigenbelang, is het volgens Rawls noodzakelijk om uit te gaan van een situatie waarin we niet weten wie of wat we zijn. In deze denkbeeldige situatie, die Rawls de original position noemt, bevinden we ons onder een sluier van onwetendheid: we weten niet of we arm of rijk zijn, jong of oud, slim of dom, allochtoon of autochtoon. Kortom, we weten niet in welke maatschappelijke positie we ons bevinden. Daardoor is in de original position ons eigen belang in ieders belang.

Even tussendoor… Meer lezen over Rawls en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

Voor het opstellen van een principe van rechtvaardigheid gaat Rawls uit van deze oorspronkelijke positie en van de overtuiging dat wij rationele wezens zijn. Alleen vanuit deze situatie kunnen we op een eerlijke manier antwoord geven op de vraag wat rechtvaardigheid is. Mensen die vanuit de original position nadenken over rechtvaardigheid, komen tot de conclusie dat iedereen gelijke en maximale vrijheid moet hebben die verenigbaar is met de gelijke vrijheid voor anderen. Iedereen moet een gelijke kans krijgen om zich te ontwikkelen. Sociale en economische ongelijkheden mogen wel bestaan, mits deze ongelijke verdeling in ieders voordeel is en de samenleving als geheel niet benadeelt.

Een ander belangrijk werk van Rawls is Political Liberalism (1993). Hierin beschouwt Rawls de multiculturele samenleving: hoe zorgen we voor een stabiele samenleving, als deze bestaat uit verschillende culturele groepen met andere normen en waarden, een andere religie en andere gewoonten en gebruiken? Om een stabiele samenleving te creëren en bewaren, is het volgens Rawls belangrijk dat alle groepen binnen een samenleving het over de meest essentiële zaken eens zijn. Bepaalde normen en waarden moet iedereen onderschrijven. Rawls noemt dit ‘overlappende consensus’. Over alles wat niet essentieel is, daarover mogen mensen van mening verschillen.

Ondanks dat Rawls geen rechtsfilosoof, maar veeleer een ethicus en politiek filosoof is, heeft hij grote invloed op de rechtswetenschappen. Rechtsfilosofen zoals Ronald Dworkin, werkten zijn ideeën uit en vertaalden deze naar het recht.