Faliekante mislukking
Vaak wordt gedacht dat filosofen de basis hebben gelegd voor de totstandkoming van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 1948. Maar volgens Sjoerd de Jong is dit onterecht. Hij laat zien dat veel filosofen sceptisch waren over mensenrechten en al snel buitenspel stonden. ‘De bemoeienis van filosofen met de Universele Verklaring was ambivalenter en veel rommeliger dan de mythe wil, en liep in elk geval deels uit op een faliekante mislukking.’
Mensenrechten voor de 21ste eeuw
Het is 74 jaar geleden dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd getekend. Volgens filosoof en jurist Irena Rosenthal is het tijd om nieuwe mensenrechten te formuleren. Zo pleit ze voor het recht op vriendschap, het recht op vrije tijd en het recht om vergeten te worden. Met dat laatste doelt ze op Google en andere techbedrijven verplichten om zoekresultaten met negatieve informatie over ons te verwijderen. ‘Dankzij het vergeetrecht lopen mensen minder risico voortdurend met pijnlijke herinneringen geconfronteerd te worden.’
Verwoestende anarchie
Volgens Immanuel Kant (1724-1804) zouden we dankzij de mensenrechten in een veiligere en rechtvaardigere wereld leven. Maar zijn tijdgenoot Edmund Burke stelde dat mensenrechten en de daarmee gepaard gaande belofte van vrijheid in de praktijk uit zou pakken als een verwoestende anarchie. De Jacobijnse terreur tijdens de Franse Revolutie zag hij als een logisch gevolg van de fixatie op ‘zogenaamde mensenrechten’.
Mensenplichten
Er moet eerst aandacht komen voor mensenplichten voordat we over nieuwe mensenrechten kunnen nadenken, antwoordden lezers van Filosofie Magazine op de vraag hoe nieuwe mensenrechten eruit zouden moeten zien. Volgens filosoof Eric Boot komen die rechten dan ook niet zonder bijbehorende plichten. ‘Om het recht van vrijheid van meningsuiting mogelijk te maken, hebben andere mensen de plicht om mij niet te hinderen wanneer ik mijn mening uit.’ Ons idee van plichten is door de jaren heen volgens Boot veranderd. ‘Waar Kant nog dacht dat plichten ons vrijheid geven, denken we tegenwoordig dat plichten onze vrijheid inperken en associëren we ze met dwang.’
Kloof tussen arm en rijk
‘Mensenrechten houden economische ongelijkheid in stand,’ beweert de Amerikaanse historicus Samuel Moyn. Volgens Moyn richten mensenrechtenorganisaties zich vooral op politieke rechten en burgerrechten, maar hebben ze een blinde vlek voor de groeiende kloof tussen arm en rijk. Wanneer ze wél aandacht besteden aan economische onrechtvaardigheid, dan vindt Moyn hun blik vaak te beperkt. ‘Ze richten zich op het realiseren van een minimum welvaartsniveau voor iedereen. Hiermee concentreren zij zich op de minst bedeelden en negeren ze de rijkdom van de bovenlaag.’
