‘Krankzinnig, irrationeel en absoluut ongegrond.’ Zo karakteriseerde Giorgio Agamben in februari 2020 de coronamaatregelen in de zwaar getroffen Italiaanse regio Lombardije. Covid-19 was volgens de filosoof weinig meer dan een ‘griepje’ en rechtvaardigde geen strenge lockdown. De geschiedenis leert dat een ‘uitzonderingstoestand’ als de lockdown vaak regel wordt, waarschuwde Agamben. Het nazibewind berustte op een permanente Ausnahmezustand, en ook de na 11 september 2001 in de Verenigde Staten opgetuigde surveillancestaat is nooit teruggeschroefd.
In mei 2020 volgde een essay waarin Agamben universitair docenten die virtueel lesgeven vergeleek met de academici die in 1931 trouw zwoeren aan Mussolini. Wie meewerkt aan het lamleggen van de groepsdiscussies aan een universiteit zet volgens Agamben de bijl in het democratische leven. Denkers als Slavoj Zizek en Jean-Luc Nancy dienden Agamben van repliek. Zij zagen geen enkele aanwijzing dat overheden in coronatijd bezig waren met de uitvoering van een totalitair masterplan.
De geschiedenis leert dat een uitzonderingstoestand vaak regel wordt
Waren die uitzonderlijke maatregelen niet gewoon broodnodig om het kwetsbare ‘naakte leven’ – een term die Agamben gebruikte en uitgebreid thematiseerde in zijn filosofie – te beschermen tegen de willekeur van een virus? Zonder biologisch leven immers ook geen democratisch leven. Bovendien kon je alle bruisende onlineactiviteit ook als bewijs zien dat het democratische leven buitengewoon flexibel is. In de maanden daarna groeide echter wereldwijd de scepsis tegen de corona-lockdowns en de noodwetten die nationale overheden presenteerden. In een interview met Trouw sprak bijvoorbeeld voormalig Denker des Vaderlands René ten Bos zijn bezorgdheid uit over het ‘fascistische’ binnensluipen van ‘maatregelen waarin je nooit geloofde en die je nu ineens acceptabel vindt.’
