Quote
“Niet de status van de spreker, maar de kracht van het argument moet het uitgangspunt vormen van besluitvorming.”
“In een Diskurs of ‘machtsvrije dialoog’ heeft iedere deelnemer recht van spreken.”
Nederland is een representatieve democratie: het volk verkiest een vertegenwoordiging om besluiten uit te vaardigen. Het aandeel van het volk in de besluitvorming is daarom indirect: onze belangen worden door anderen behartigd, waarbij de stem van de meerderheid de doorslag geeft. Maar wat als jouw ideeën in geen enkel partijprogramma zijn opgenomen? Of als je tot de minderheid behoort? En wat te denken van de macht van lobbyisten op het Binnenhof? Is het volk wel echt aan de macht?
Jürgen Habermas wil de macht dichter bij het volk brengen, middels deliberatieve democratie. Centraal staat niet het politieke systeem, maar het Diskurs – het uitwisselen van voorstellen, ideeën en argumenten op voet van vrijheid en gelijkheid. Habermas koestert vertrouwen in de redelijkheid van een zuivere discussie: als conflicterende argumenten in een machtsvrije ruimte ter tafel komen, dan zal de logica van het betere argument zegevieren, met de meest rationele uitkomst als resultaat. En voor zulke deliberatie is helemaal geen volksvertegenwoordiging nodig: dat overleg kunnen kleine burgergemeenschappen best zelf voeren.
Habermas is de belangrijkste erfgenaam van de Frankfurter Schule, een school van filosofen en sociologen die in de decennia rond de Tweede Wereldoorlog scherpe maatschappijkritieken ontwikkelde. In zijn omvangrijke oeuvre benadrukt Habermas het belang van een sterke civil society. Onontbeerlijk daarvoor is een goed functionerende publieke ruimte waarin wij communicatief kunnen handelen, door bekritiseerbare argumenten aan te dragen en te zoeken naar wederzijds begrip. Habermas probeert dat ideaal ook zelf in de praktijk te brengen: al is hij al over de 90, hij heeft nog steeds een duidelijke stem in het publieke debat.
Relevante berichten
De twintigste eeuw en eenentwinstigste eeuw
‘De prijs die we betalen voor objectieve, voor iedereen geldende kennis, is vervreemding’. Log in of word lid van filosofie.nl om het volledige college (41 minuten) te beluisteren. In het vijfde en laatste deel van de Kleine geschiedenis van de filosofie spreekt René Gude over de twintigste en eenentwintigste eeuw. In de vorige eeuw… Read More
De correspondenten: Duitsland en Europa
Net zoals in Nederland draait het publieke debat in Duitsland vandaag de dag voornamelijk om de Eurocrisis. Moet Griekenland de eurozone verlaten? Of juist niet? Welke gevolgen heeft een zogenaamde ‘grexit’ voor de rest van Europa, met name voor landen als Spanje, Italië en Portugal? En niet te vergeten: wat… Read More
Jürgen Habermas: ‘De politiek wil de bevolking erbuiten houden’
De Duitse filosoof Jürgen Habermas waarschuwt voor zelfgenoegzaamheid. De politieke elite heeft zich opgesloten in een technocratisch systeem en luistert niet meer naar de kiezers. ‘We hebben behoefte aan een controversieel en polariserend debat.’ Jürgen Habermas brengt zijn handen van de tafel omhoog, zijn vingers bewegen alsof hij pianospeelt… Read More
Habermas: filosoof van de hoop en de rede
De standpunten van de Duitse filosoof Jürgen Habermas roepen regelmatig weerstand op. Hij is in de loop der jaren zowel door links als door rechts fel aangevallen. Toch gaat hij onverstoorbaar door met zijn pleidooi voor een sterkere en vooral redelijkere publieke sfeer. Onlangs ontving hij de Erasmusprijs uit handen… Read More
