Een leven lang oefenen
Al duizenden jaren gaan de heersers van China te rade bij de Chinese filosofie van Confucius. In zijn praktische ethiek stelt Confucius ren of medemenselijkheid centraal: ‘Wat je voor jezelf niet wilt, leg dat ook niet op aan anderen.’ Dat geldt volgens hem bij uitstek voor machthebbers. De koning moet de deugdzaamste man van het rijk zijn: rechtvaardig, plichtsgetrouw en oprecht. Om dat te bereiken moet je een leven lang oefenen. En lang niet alle koningen van zijn tijd hadden daar zin in.
De fee Ontnuchtering
De jonge Jia Baoyu krijgt in de klassieke Chinese roman De droom van de rode kamer bezoek van de fee Ontnuchtering. Ze probeert de hedonistische prins te leren dat liefde en lust illusies zijn, en vraagt hem om confucianist te worden. Maar Baoyu luistert niet naar de fee: zodra hij wakker wordt stort hij zich in de armen van zijn knappe nichtje Keqin. Gaandeweg leert Baoyu toch de boeddhistische les dat zijn begeertes nooit vervuld kunnen worden, omdat alles in de wereld vergankelijk is.
De eerste ecologen
De taoïsten waren hoogstwaarschijnlijk de eerste ecologen van de wereldgeschiedenis, stelt Michel Dijkstra in een artikel over sinoloog en taoïstisch meester Kristofer Schipper (1934-2021). Taoïsten zijn ervan overtuigd dat je respectvol moet omgaan met de natuur. Mensen moeten niet ingrijpen in de natuurlijke loop van de dingen, want Tao – de oorsprong van alle dingen – gaat zijn eigen gang. Het is dan ook niet de bedoeling dat mensen plannen maken om de natuur te redden. De natuur is prima in staat om zichzelf te beheren.
Heldere antwoorden
De Britse filosoof Bertrand Russell (1872-1970) ging honderd jaar geleden naar China om daar les te geven, maar ontdekte dat hij meer van China kon leren dan andersom. Hij voorspelde toen dat China een land zou worden om rekening mee te houden. ‘Er komen twee eeuwen aan waarin de problemen van China ieders problemen zijn. En daarvoor is begrip belangrijk, ook als er geen heldere antwoorden zijn.’ Het eerste deel van zijn voorspelling is uitgekomen, maar zijn we China ook gaan begrijpen?
Oerknal
De Chinese filosoof Tu Weiming wijst naar de oerknal als hij wilt uitleggen waar de zin van het leven in schuilt. De hele natuur, inclusief de mens, komt voort uit één punt. Daarom moeten mensen de aarde trouw blijven, zegt Tu in navolging van de filosoof Confucius. Maar tegelijk vallen we nooit samen met de natuur: ‘We zijn meer dan een evolutionair proces, we zijn meer dan ons brein, we zijn meer dan een genenpool.’ Alleen door de wil om iemand te zijn, worden we werkelijk mens.
