Geen woord over de waarde van de cliniclown en de rouwclown, in het boek Over vrolijkheid in donkere tijden van de in Duitsland beroemde schrijver en columnist Axel Hacke. Ja, er komen grappen in voor en grappenmakers, de auteur beschrijft zijn deelname aan een cursus lachyoga op humoristische wijze, maar de beschouwing is vooral een uitnodiging aan de lezer om zelf wat vrolijker in het leven te staan. Niet om verdriet, doodsbesef, haat, domheid en verschrikkingen te ontvluchten, te bagatelliseren of te overschreeuwen, maar om jezelf en je verharde, eenzijdige blik te relativeren: ‘Alles zou ook anders kunnen (zijn).’ Dat is geen gemakkelijk pleidooi voor het optimistisch omdenken van trauma’s en tragedies vanwege de kansen die ze zouden bieden en de veerkracht die je erdoor kunt ontwikkelen. Gelukkig niet. Aan het woord is een goudeerlijke tobber, geen jolige blijdschapsgoeroe. Toch ontvouwde zich gedurende diens leven het besef dat bittere ernst niet per se een teken van diepgang is, van bezorgdheid om maatschappelijke en politieke ontwikkelingen. Sterker nog, diezelfde bittere ernst kan onbedoeld bijdragen aan meer donkerte en aan wederzijds onbegrip.
Vrolijkheid blijkt een ernstige zaak: Plato en Aristoteles, Montaigne, Goethe en Schiller, Freud, Thomas Mann en Adorno komen aan bod, net zoals Lachen van Henri Bergson. Dat alleen al is geestig, want nergens presenteert Hacke zijn boek als filosofie. Waar het naar zelfhulp neigt, is die niet gericht op het verkrijgen van (meer) geluk, maar op een lichtere omgang met de wereld, de tijd en medemensen. Vrolijkheid vraagt zelfopvoeding, laat Hacke zien. Het is een kunst: die van het ‘doorvrolijken’ van alles wat zwaar, pijnlijk en ronduit inktzwart is. Hard werken dus, met nog veel harder materiaal, zonder schuddebuiken en dijenkletsen, maar met realisme, verbeelding en esthetische vormkracht. Er valt slechts iets te doorvrolijken waar we de ellende en onze eigen melancholie aanzien voor wat ze zijn. De speelruimte erin ontdekken, en onszelf weer als spelers durven zien. Met dezelfde geloofwaardige, nieuwsgierige onbevangenheid die Hacke in zijn prachtige, verfijnde stijl impliciet al toont.

Over vrolijkheid in donkere tijden. En de vraag hoe serieus we het leven moeten nemen
Axel Hacke
De Bezige Bij
208 blz.
€ 21,99