Scheiding lichaam en geest
René Descartes (1596-1650)
Luisteren naar een mooi muziekstuk is meer dan een paar kleuren op een hersenscan.
Wat is het idee?
Geest en lichaam zijn voor Descartes twee verschillende zaken. De mens is niet zijn brein.
Hoe passen we het toe?
Een aanvulling op de ontdekkingen in het hersenonderzoek. Luisteren naar een mooi muziekstuk is meer dan een paar kleuren op een hersenscan.
Vrijwel alles weten neurowetenschappers tegenwoordig te herleiden tot kleurpatronen op een hersenscan. Als we luisteren naar een adembenemend stuk muziek, dan zal deze activiteit ongetwijfeld via een scan zichtbaar zijn in onze de hersenen. Maar zijn wij daarmee ons brein? Het zogenoemde dualisme van de Franse filosoof René Descartes brengt in ieder geval een strikte scheiding aan tussen brein (of lichaam) en geest.
Zijn filosofie
Het dualisme stelt dat mensen uit twee substanties bestaan: uit een stoffelijk lichaam en de onstoffelijke geest. Descartes wijst erop dat beide substanties hun eigen wetmatigheden kennen en niet tot elkaar zijn te reduceren. Het lichaam is onderhevig aan natuurwetten, terwijl deze tekortschieten om het geestesleven te beschrijven. Het dualisme benadrukt dat de manier waarop gedachten tot stand komen van een compleet andere orde is dan de inhoud van die gedachten.
Even tussendoor… Meer lezen over de filosofie van Descartes? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Historische achtergrond
Het dualisme heeft zijn oorsprong in de zoektocht van Descartes naar een fundament voor de wetenschap. Hoe weten we of iets waar is? vroeg hij zich af in Over de methode (1637) en Meditaties (1641). Hij besefte dat aan alles viel te twijfelen, zelfs aan het bestaan van zijn lichaam. Maar het feit dát hij twijfelde was onbetwistbaar. Zo kwam hij tot zijn beroemde uitspraak ‘Ik denk, dus ik ben’. Hij had het denkende subject gevonden, dat hij plaatste tegenover het lichaam.
Het probleem
Bekeken vanuit dit dualistisch standpunt, miskennen materialistische neurowetenschappers de eigenheid van het geestelijk leven. Onze gedachten zouden uiteindelijk niets meer zijn dan een optelsom van biochemische processen.
De oplossing
Het dualisme roept nog steeds een aantal prangende vragen op, die de neurowetenschapper niet zo maar kan negeren. Vanzelfsprekend leidt het luisteren naar een muziekstuk tot verhoogde activiteit in de hersenen, maar wat toont de bijbehorende scan ons precies? Hooguit welke hersendelen betrokken zijn bij deze handeling. Het samenspel van biochemische reacties staat echter los van de inhoud van onze gedachten. Anders gezegd: de kleurpatronen staan in geen verhouding tot de esthetische sensatie die de muziek veroorzaakt. Het dualisme laat zien dat het allerminst vanzelfsprekend is dat de belangrijkste zaken, zoals de ervaring van schoonheid, zich laten terugbrengen tot een paar kleuren op een beeldscherm.
