Volgens Immanuel Kant (1724-1804) past elke filosofie in 4 vragen: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen? Wat is de mens?
01 Wat kan ik weten?
‘Als je lekker in je vel zit voel je je mooier dan wanneer je een rotdag hebt. Toch blijft je gezicht feitelijk hetzelfde. Dat laat zien: emoties hangen samen met hoe je je voelt over je uiterlijk. Waarneming is nooit objectief, dat weten we inmiddels – de opvattingen die je hebt kleuren je blik. Toch hebben we de illusie dat we ons uiterlijk objectief kunnen bekijken. Maar eigenlijk kijk je altijd naar jezelf door de ogen van anderen. Schoonheidsidealen, oordelen van buitenaf en onze gevoelens daarover zijn sterk bepalend voor hoe we onszelf zien. De waardering van je uiterlijk heeft daardoor weinig te maken met hoe je er daadwerkelijk uitziet. Daarnaast kunnen we onszelf helemaal niet onbemiddeld zien. We hebben altijd een spiegel nodig, maar dan trekken we al een spiegelgezicht. Anderen kennen onze gezichtsuitdrukkingen beter dan wijzelf. We zitten dus met de tragedie dat we onszelf enkel via een omweg kunnen kennen.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
02 Wat moet ik doen?
‘Je bent op je mooist als je niet met je uiterlijk bezig bent. Het is dus niet zozeer een kwestie van doen, maar van niet-doen. Als je geconcentreerd een taak uitvoert – of dat nou viool spelen of aardappels schillen is – krijg je een zachtheid, een harmonie van binnenuit te zien. Dan is er tevredenheid rondom de mond, rust in de ogen. Mooi zijn heeft te maken met samenvallen met jezelf. En je valt samen met jezelf op het moment dat je niet nadenkt en jezelf niet objectiveert.’
‘We kunnen onszelf alleen via een omweg kennen’
03 Wat mag ik hopen?
‘Ik hoop dat meisjes en vrouwen zich niet langer meten aan de totaal onrealistische schoonheidsidealen. Natuurlijk zijn ook jongens en mannen bezig met hun uiterlijk, maar zij zijn in onze maatschappij van oudsher veel minder op hun uiterlijk afgerekend. Mannelijkheid heeft zich altijd bewogen rondom status en macht. De vrouw moest – plat gezegd – mooi zijn om uitgezocht te worden. Tegenwoordig zijn vrouwen veel zelfstandiger, maar toch durven zat vrouwen geen foto van zichzelf te versturen zonder filter.
Feitelijk zijn we de afgelopen decennia door de welvaart enkel mooier geworden – denk aan onze gebitten. Maar uit cijfers blijkt dat we steeds ontevredener worden over ons uiterlijk. In onze maatschappij bestaat de denkfout: pas als we er zogenaamd perfect uitzien kunnen we een prachtig leven leiden.’
04 Wat is de mens?
‘Eerst is de mens een wezen dat een lichaam is. In de baarmoeder zijn we een eenheid en door de geboorte worden we in de wereld geworpen. Langzaamaan word je een wezen dat een lichaam heeft. Daarmee raken we veel kwijt. Er is niets mis met je mooie lichaam laten zien; schoonheid is iets wat je moet vieren en mensen zijn prachtig. Maar daarbij is wel belangrijk in hoeverre je uiterlijk een rol speelt voor wie je bent, voor je identiteit. Want in narcistische bewondering zul je die eenheid nooit terugvinden.’
Psychologie van het uiterlijk. Hoe ons lichaamsbeeld ontstaat
Liesbeth Woertman
Ten Have
176 blz.
€ 22,99
