Een goed en zinvol leven
Wat is levenskunst? Volgens filosoof Joep Dohmen draait levenskunst om leren omgaan met jezelf en met de wereld. Het doel is om een zekere mate van autonomie en innerlijke vrijheid te bereiken, maar ook om het gevoel te krijgen dat je een goed en zinvol leven leidt. Hiervoor moeten we volgens Dohmen een authentieke levenshouding aannemen. Dat gaat niet vanzelf, maar vraagt om veel oefening en een vaak pijnlijke zelfanalyse. ‘Ik heb zowel mijn overmoed als mijn lafheid moeten beteugelen.’
Nieuwsgierigheid
‘De grootsheid van de menselijke geest schuilt in ons vermogen tot zelfreflectie,’ zegt psychotherapeut Irvin Yalom. Het zelfbewustzijn maakt ons nieuwsgierig en leidt ons naar kennis over onszelf en de wereld. Deze kennis is belangrijk om een zinvol leven te leiden. Maar Yalom ziet ook een gevaar: ‘Het zelfbewustzijn kan angst opwekken die verdere zelfontdekking afremt. De weg naar het goede leven vereist daarom een blik op het ergste.’
Wees een vagebond
We moeten meer leven als een vagebond, stelt cultuurhistoricus Léon Hanssen. Dat betekent volgens Hanssen niet dat iedereen op straat moet gaan wonen, maar wel dat je moet proberen om jezelf te onttrekken aan de manipulatie die inherent is aan ons systeem. Een vagebond, stelt hij, ‘biedt tegenwicht tegen het uitgetekende pad en bezit het vermogen om radicaal nee te zeggen’. De ontregeling die je hiermee veroorzaakt leidt tot een vorm van ‘magisch denken’: een nieuw bewustzijn over je plaats in de cultuur en wat je belangrijk vindt in je leven.
Het leven is geen verhaal
In de westerse opvatting van levenskunst wordt het leven vaak gezien als een reis met een zekere bestemming. Boeddhistische en taoïstische denkers zijn daarentegen wars van doelmatig streven, schrijft filosoof Jeroen Hopster. In hun ogen is het leven geen reis en houden we onszelf voor de gek door er een plot aan op te leggen. ‘In zoverre we kunnen spreken van een “bestemming” ligt die volgens de oosterse levenskunst in het hier en nu: in de ervaring op onze plaats te zijn in het heden.’
Onverstoorbaar zijn
Hoe ga je om met tegenslag en verdriet? Door onverstoorbaar te blijven, adviseerde de Romeinse filosoof Epictetus. Hij geldt als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Stoa: een toonaangevende levensbeschouwing in de eerste eeuwen van onze jaartelling. ‘Niet de dingen zelf maken de mensen van streek, maar hun denkbeelden er over,’ schreef Epictetus. Als we onze gemoedstoestand laten afhangen van dingen waar we geen grip op hebben, dan verliezen we volgens hem onze vrijheid.