Jeremy Bentham

“Het grootste geluk voor het grootste aantal mensen is de basis van moraal en wetgeving.”

De Engelse filosoof Jeremy Bentham (1748 – 1832) was een vooraanstaand rechtsfilosoof en vroege pleitbezorger van het utilitarisme, een ethische stroming die streeft naar zoveel mogelijk geluk voor zoveel mogelijk mensen.
Bentham studeert aanvankelijk rechten aan de Universiteit van Oxford, omdat hij advocaat wil worden. Deze ambitie maakt al snel plaats voor een meer wijsgerige interesse in wetgeving en rechtspraak. Hij laat zich inspireren door Joseph Priestley.

‘Geluk is de aanwezigheid van zoveel mogelijk genot en zo min mogelijk pijn’, stelt Bentham in zijn hoofdwerk An Introduction to the Principles of Morals and Legislation (1789). Bentham ontwikkelt een systeem, waarmee hij pretendeert de mate van geluk kwantitatief te meten. Daartoe stelt hij een lijst parameters op, zoals tijd, intensiteit en onzekerheid. Zo analyseert hij bijvoorbeeld dronkenschap als volgt: dronkenschap brengt weliswaar intens genot, maar het is van korte duur en wordt gevolgd door pijn (een kater). Een belangrijke rol in de rekenmethode van Bentham speelt het geluk van anderen. Wie alleen zijn eigen geluk najaagt, beseft niet dat zijn geluk toeneemt wanneer anderen ook gelukkig zijn.

Bentham doet diverse voorstellen voor sociale en juridische hervorming. Een van deze voorstellen is het ontwerp van een koepelvormig gevangenisgebouw, dat Bentham het panopticum noemt. Hoewel het nooit gebouwd is, heeft dit idee grote invloed op latere generaties van denkers, waaronder de Franse filosoof Michel Foucault die stelt dat het pantopticum paradigmatisch is voor de huidige disciplinerende maatschappij.

Bovendien is Bentham pleitbezorger van individuele economische vrijheid, scheiding van kerk en staat, vrijheid van meningsuiting, gelijke rechten voor vrouwen, dierenrechten, de afschaffing van slavernij en fysieke straf, het recht op echtscheiding en vrije handel.