Quote
“Het grootste geluk voor het grootste aantal mensen is de basis van moraal en wetgeving”
De Engelse filosoof Jeremy Bentham (1748 – 1832) was een vooraanstaand rechtsfilosoof en vroege pleitbezorger van het utilitarisme, een ethische stroming die streeft naar zoveel mogelijk geluk voor zoveel mogelijk mensen.
Bentham studeert aanvankelijk rechten aan de Universiteit van Oxford, omdat hij advocaat wil worden. Deze ambitie maakt al snel plaats voor een meer wijsgerige interesse in wetgeving en rechtspraak. Hij laat zich inspireren door Joseph Priestley.
Geluk
‘Geluk is de aanwezigheid van zoveel mogelijk genot en zo min mogelijk pijn’, stelt Bentham in zijn hoofdwerk An Introduction to the Principles of Morals and Legislation (1789). Bentham ontwikkelt een systeem, waarmee hij pretendeert de mate van geluk kwantitatief te meten. Daartoe stelt hij een lijst parameters op, zoals tijd, intensiteit en onzekerheid. Zo analyseert hij bijvoorbeeld dronkenschap als volgt: dronkenschap brengt weliswaar intens genot, maar het is van korte duur en wordt gevolgd door pijn (een kater). Een belangrijke rol in de rekenmethode van Bentham speelt het geluk van anderen. Wie alleen zijn eigen geluk najaagt, beseft niet dat zijn geluk toeneemt wanneer anderen ook gelukkig zijn.
Even tussendoor… Meer lezen over Bentham en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Panopticum
Bentham doet diverse voorstellen voor sociale en juridische hervorming. Een van deze voorstellen is het ontwerp van een koepelvormig gevangenisgebouw, dat Bentham het panopticum noemt. Hoewel het nooit gebouwd is, heeft dit idee grote invloed op latere generaties van denkers, waaronder de Franse filosoof Michel Foucault die stelt dat het panopticum paradigmatisch is voor de huidige disciplinerende maatschappij.
Bovendien is Bentham pleitbezorger van individuele economische vrijheid, scheiding van kerk en staat, vrijheid van meningsuiting, gelijke rechten voor vrouwen, dierenrechten, de afschaffing van slavernij en fysieke straf, het recht op echtscheiding en vrije handel.
Jeremy Bentham quotes
- ‘Het is zinloos om te spreken over het gemeenschapsbelang zonder te begrijpen wat het belang van het individu is.’ An Introduction to the Principles of Morals and Legislation
- ‘De vraag is niet “kunnen ze redeneren?” en evenmin: “kunnen ze praten?”, maar: “kunnen ze lijden?”’ An Introduction to the Principles of Morals and Legislation
- ‘De natuur heeft de mensheid onder de heerschappij gesteld van twee soevereine meesters: pijn en genot.’ An Introduction to the Principles of Morals and Legislation
- ‘Is het voor een mens mogelijk om de aarde te verplaatsen? Ja, maar dan moet hij eerst een andere aarde vinden om op te staan.’ An Introduction to the Principles of Morals and Legislation
- ‘Dat wat wordt gebruikt om al het andere te bewijzen, kan zelf niet bewezen worden.’ An Introduction to the Principles of Morals and Legislation
Relevante berichten
De som van goed en kwaad
Een rechtvaardige samenleving was een kwestie van rekenen, geloofde de Britse filosoof Jeremy Bentham. En van constante controle.
Utilisme
Mag status, afkomst of geslacht een rol spelen in de morele vrijheid die je hebt? Jeremy Bentham meende van niet.
Moraal: een kwestie van hedonistisch calculeren
In de ogen van Jeremy Bentham dien je het algemeen belang als je het grootste plezier voor het grootste aantal mensen najaagt.
Rekenen met leed
Welke offers wil je in pandemische tijden brengen om het aantal zieken te minimaliseren? Filosofie geeft antwoord op dit soort vragen.