Filosofie is makkelijker als je denkt
In ‘Filosofie is makkelijker als je denkt’ helpen we je in vier stappen op weg in het zelf leren denken. Dit keer: wat is vrijheid?
‘Vrijheid is beangstigend’
Filosofie is makkelijker als je denkt. Maar word je van denken ook vrijer? Een korte inleiding in de filosofie van vrijheid.
Praktisch niemand is tegen vrijheid. Geen Kamerlid zal verkondigen dat hij vrijheid maar onzin vindt en waar de dodenherdenking van 4 mei regelmatig discussie oproept, staat de vrijheidsviering van 5 mei buiten kijf. Vrijheid vinden we belangrijk, zoveel is zeker. Maar wat is vrijheid eigenlijk? Dat is minder duidelijk. Ben je al vrij als je niet gevangen zit? Of kun je pas van vrijheid spreken als je genoeg geld hebt om van te leven?
Het verschil tussen niet gevangen zitten en genoeg geld hebben is een verschil tussen twee soorten vrijheid. Vrijheid kan betekenen dat je niet gehinderd wordt door anderen, dat je vrij bent van bemoeienis. Niet gevangen zitten hoort bij dit type, dat de Britse filosoof Isaiah Berlin (1909-1997) negatieve vrijheid noemt – vrij van. Positieve vrijheid is daarentegen vrijheid om, de vrijheid om je leven in eigen hand te nemen, de (geldelijke) middelen hebben om je doelen te bereiken.
In politieke revoluties zijn beide soorten vrijheid van belang, volgens de Duits-Amerikaanse filosoof Hannah Arendt (1906-1975). Een revolutie is vaak allereerst gericht tegen repressie. Mensen komen in opstand omdat ze niet beperkt willen worden in hun overtuigingen of hun godsdienst. Maar revoluties gaan niet alleen om bevrijding, meent Arendt. Bij een geslaagde revolutie zoals de Amerikaanse Revolutie wordt een publieke ruimte gecreeërd, een plaats voor mensen om gezamenlijk de wereld vorm te geven.
