In Even verlicht is het alsof je op de koffie bent bij de schrijver, Magda Michielsens. Wanneer je genoeglijk bij haar op de bank hebt plaatsgenomen, steekt ze direct van wal: ‘Ik heb nu toch een interessante vrouw ontmoet.’ In het uur dat volgt vertelt ze je van alles over een vrouwelijke filosoof. Wie Even verlicht uitleest en dus de hele middag op Michielsens’ bank blijft zitten, maakt zo kennis met zes verschillende denkers: Rosa Luxemburg, Ayn Rand, Hannah Arendt, Susan Neiman, Martha Nussbaum en Élisabeth Badinter. Van elk van hen krijgen we niet alleen de belangrijkste ideeën te horen, maar ook de sappige details over hun leven en geliefden.
Het is prettig kennismaken met deze denkers via Michielsens, emeritus hoogleraar vrouwenstudies. Michielsens’ beschrijving van hoe bijvoorbeeld Rosa Luxemburg marxistisch gedachtegoed samenbrengt met geloof in vrijheid, of hoe Ayn Rand in haar pleidooi voor egoïsme beïnvloed is door haar jeugd in communistisch Rusland, roept het verlangen op om deze denkers zelf te lezen. Het helpt daarbij dat Michielsens sterke affiniteit voelt met de zes vrouwen. ‘Ik houd van deze vrouwen,’ schrijft ze. ‘Het is alsof ik ze ken.’
Michielsens’ persoonlijke stijl heeft ook zijn nadelen. Een betuttelend zinnetje als ‘Ayn had nog zoveel te leren over de Amerikaanse samenleving’ wekt ergernis op, net als de niet onderbouwde opmerking dat kortere interviews met Martha Nussbaum ‘bijna altijd oninteressant’ zijn. Ook is merkbaar dat de tekst de neerslag is van lezingenreeks; zo kent de tekst nogal wat lange puntsgewijze opsommingen. Dat het boek daarnaast veel onvertaalde citaten in het Engels, Duits en Frans bevat, bevordert de leesbaarheid niet.
Problematischer is dat Michielsens in de tweede helft van het boek de bespreking van de filosofen deels in het teken stelt van ongefundeerde kritiek op woke. Dekolonisatie van musea of de inzet van sensitivity readers beschouwt ze als ‘een aanslag op de hele cultuur’. Er moet volgens haar ‘worden samengewerkt om de mensheid, onze geschiedenis en cultuur, te redden van woke en van de destructie’. Dat zijn heftige woorden die onderbouwing vereisen, maar die blijft uit. Als Michielsens alweer tegen woke uitvalt zonder argumenten, is dat voor deze lezer het teken om maar eens op te stappen, te bedanken voor de koffie, en op zoek te gaan naar de vrouwen over wie hij zo gloedvol heeft horen vertellen, zodat hij ze zelf eens kan ontmoeten.
Even verlicht. Zes vrouwelijke filosofen en hun impact op de wereld
Magda Michielsens
Acco
263 blz.
€ 25,-
