Home Filosofie en literatuur Boekenkast april 2023
Filosofie en literatuur

Boekenkast april 2023

De redactie signaleert elke maand de boeken die filosofisch het meest opvallen. Dit keer: van werkende wezens tot verborgen vooroordelen.

Door de redactie op 24 maart 2023

boekenkast boeken signalementen beeld Henry Be/Unsplash

De redactie signaleert elke maand de boeken die filosofisch het meest opvallen. Dit keer: van werkende wezens tot verborgen vooroordelen.

FM4 2023 erkenning maand van de filosofie
04-2023 Filosofie magazine Lees het magazine

Dit artikel krijgt u van ons cadeau

Wilt u onbeperkt toegang tot de artikelen op Filosofie.nl? U bent al abonnee vanaf €4,99 per maand. Sluit hier een abonnement af en u heeft direct toegang.

Alles verdragen

‘Soms verbeeld ik mij dat iemand deze regels zal lezen en met mij zal meevoelen en van mij zal houden,’ schreef Leopold Flam in 1953 in zijn dagboek. Zijn Joodse ouders waren analfabeten en bedelden om rond te komen. Flam (1912-1995) overleefde de Holocaust en werd hoogleraar filosofie. Zijn dagboeken en brieven geven inzicht in de Jodenvervolging en zijn tijd in Buchenwald. De filosofie is daarbij nooit ver weg. Zo schrijft hij op 7 oktober 1944: ‘Plato heeft mij niet verlaten, en ik denk dikwijls aan het “blij zijn en wel doen” van Spinoza.’

Ik zal alles verdragen, ook mezelf. Dagboeken en brieven
Leopold Flam
De Geus
460 blz.
€ 29,99

Zorgen voor dieren

Veehouderij valt met een klassieke ethische theorie nauwelijks te verdedigen. Maar wat nu als we de ethiek een beetje aanpassen aan de praktijk? Vanuit die gedachte komt de Wageningse hoogleraar ethiek Bart Gremmen uit bij de zorgethiek. Die gaat ervan uit dat je voor dieren moet zorgen zoals je voor mensen zorgt die niet kunnen communiceren. Denk hierbij aan baby’s of demente ouderen. Het levert een verfrissende kijk op, maar ook de zorgethiek ziet morele problemen ontstaan bij het massaal houden van dieren.

Dierethiek & veehouderij
Bart Gremmen
Noordboek
192 blz.
€ 22,90

Bewustzijn

Ook al zijn we diep vertrouwd met ons eigen bewustzijn, het blijft lastig om er een accurate beschrijving van te geven. Een heldere definitie lijkt misschien niet het belangrijkste voor de bewustzijnsonderzoeker, maar in dit Elementaire Deeltje bewijzen filosofen Marc Slors en Jolien Francken het tegendeel. Met sprekende voorbeelden begeleiden ze de lezer door de complexe geschiedenis van het denken over bewustzijn. Wie niet terugdeinst voor een soms wat technische analyse heeft aan dit boek een mooi, duidelijk overzicht.

Elementaire Deeltjes 80. Bewustzijn
Marc Slors en Jolien Francken
Athenaeum
144 blz.
€ 12,50

Vooringenomen

Na talloze genegeerde sollicitatiebrieven besluit de Amerikaanse schrijver Jessica Nordell nog één poging te wagen onder een mannelijk alias. Nog geen dag later begint niet alleen haar journalistieke loopbaan, maar ook de lange weg naar dit boek. Persoonlijke ervaringen zijn vaak de aanleiding tot verzet tegen discriminatie. Maar om ermee af te rekenen moeten we ook onze eigen verborgen vooroordelen onder ogen komen, meent Nordell. Dit boek is het resultaat van talloze innerlijke confrontaties en gesprekken over vooringenomenheid. Het levert niet alleen systeemkritiek, maar houdt ons ook een spiegel voor.

Het einde van de vooroordelen. Hoe voorkom je onbewuste uitsluiting
Jessica Nordell
vert. Arian Verheij
Ten Have
400 blz.
€ 24,99

Even tussendoor… Meer lezen over het beste dat er verschijnt in de filosofie? Schrijf je dan in voor de gratis nieuwsbrief

Meld u aan voor onze nieuwsbrief

Ontvang elke woensdag het laatste filosofie nieuws, de beste artikelen van de week en af en toe een aanbieding.
Ontvang wekelijks het laatste filosofienieuws, de beste artikelen en af en toe een aanbieding.

Klimaatgevoelens

‘Kan God ons vergeven voor wat we deze wereld hebben aangedaan?’ vraagt activist Michael in First Reformed, een film over klimaatdepressie. Die extreme hulpeloosheid zal niet iedereen voelen. Toch zijn gevoelens van machteloosheid of somberheid ten aanzien van het klimaat weinigen vreemd. In Schokeffecten neemt filosoof Wouter Kusters die gevoelens onder de loep. Eerder bewees hij al met zijn boek over psychoses, Filosofie van de waanzin, dat hij als geen ander tegelijk kan denken en voelen – en zo diep tot de menselijke ervaring kan doordringen. Dat doet hij hier opnieuw.

Schokeffecten. Filosoferen in tijden van klimaatverandering
Wouter Kusters
ISVW uitgevers
352 blz.
€ 29,95

Compacte Arendt

Hannah Arendt is overal. Haar naam duikt op in krantencolumns, praatprogramma’s en beschouwingen over allerlei onderwerpen, van onderwijs tot politiek. Begrippen als ‘totalitarisme’ en ‘de banaliteit van het kwaad’ zijn gemeengoed geworden – al worden ze vaak verkeerd begrepen. Wie door deze wildgroei aan verwijzingen en interpretaties het zicht op de Joods-Duitse filosoof is verloren, kan terecht bij dit Elementaire Deeltje. Dit boek, geschreven door haar vaste vertalers, vormt een beknopt en compleet overzicht van haar denken aan de hand van haar belangrijkste werken.

Elementaire Deeltjes 82. Arendt
Dirk De Schutter en Remi Peeters
Athenaeum
144 blz.
€ 12,50

Werkende wezens

Oskar Negt (1934) en Alexander Kluge (1932) waren kennissen van de beroemde filosoof Theodor Adorno. Deze nog levende intellectuelen van de Frankfurter school, een Duitse filosofische stroming gericht op maatschappijkritiek, schreven een groot naslagwerk over mensen als werkende wezens: over welke vermogens beschikken we, en hoe ziet werk er in concrete en in filosofische zin uit? Het resulteerde in een fragmentarische studie, geven ze zelf toe: ‘Men moet de gaten meelezen.’ Beter is om het verlangen naar samenhang los te laten. Wie dat doet, leest een boeiend, caleidoscopisch naslagwerk.

Eigenzinnigheid, werk en geschiedenis. Over menselijke vermogens
Oskar Negt en Alexander Kluge
red. Gertjan Schuiling, Frans Berkens en Rudi Laermans
Boom
528 blz.
€ 39,50

Seksueel walhalla

‘Macht over de ander uitoefenen is niet het kwaad. Het hoort gewoon bij liefde, hartstocht en seksuele lust.’ Deze woorden van Michel Foucault klinken wat vreemd in het #MeToo-tijdperk. Toch heeft hij gelijk, meent filosoof Marc De Kesel. Seks is altijd macht. De Kesel ontwikkelt in zijn eigentijdse lezing van Foucault de gedachte dat na de strijd om seksuele bevrijding geen walhalla op ons ligt te wachten waar macht geen rol meer speelt. We zullen in onze (seksuele) levens moeten leren omgaan met macht. Een prikkelend boek, al is zijn analyse bij vlagen ontoegankelijk.

Onzegbare odyssee

De Franse denker Maurice Blanchot (1907-2003) mag dan niet zo bekend zijn, er is haast niemand die zo diepgaand als hij over literatuur heeft nagedacht. In de literatuur, schreef hij, kunnen we reiken naar iets wat buiten onze ervaringswereld ligt, maar werkelijker is dan de werkelijkheid zelf. Wie wil weten wat hij daarmee bedoelt, kan zich wagen aan zijn roman Aminadab. Hierin reist het hoofdpersonage Thomas door een groot pand, waar hij verstrikt raakt in de levens van de bewoners. Een verhaal vol ambiguïteit en mysterie, dat tegelijk verrassend meeslepend is.

Aminadab
Maurice Blanchot
vert. Peter Bergsma
Kievenaar
352 blz.
€ 25,-