Citroentje
Het was een citroenvlinder die bioloog en Nobelprijswinnaar Paul Nurse als twaalfjarige aan het denken zette over wat leven eigenlijk is. ‘Ik vond het zo’n complex en volmaakt diertje. Volslagen anders dan ik, maar toch op een fundamentele manier hetzelfde.’ Wat verbindt ons met andere vormen van leven, vroeg hij zich af. En als alles wat leeft één grote familie is, welke verantwoordelijkheid hebben wij mensen dan voor onze familieleden?
Mind candy
Waarom houdt niet iedereen zich bezig met onderwerpen als intelligentie, geest en bewustzijn, vraagt filosoof Daniel Dennett zich af. ‘Het is de lekkerste set problemen. Mind candy.’Bovendien zijn er allerlei misverstanden die uit de weg geruimd moeten worden. Zo bestaat het hardnekkige idee dat intelligent leven gemaakt moet zijn door een nog grotere intelligentie. Dennett: ‘De evolutie begon niet met begrip, maar eindigde ermee.’
Vogelaars
Het is niet vreemd om mensen in te delen in rassen, vindt bioloog en schrijver Midas Dekkers. We doen dat met al het leven op aarde. De werkelijkheid is raadselachtig, en om daarmee om te kunnen gaan hebben we ordeningen nodig. ‘Kijk naar vogelaars – het eerste wat die doen is een vogelboekje aanschaffen. Door naamgeving en de een van de ander te onderscheiden creëer je overzicht. Daar is toch niemand op tegen?’
Gestorven maar niet dood
Na het uitblazen van je laatste adem blijven sommige hersencellen nog actief, ontdekten onderzoekers van de Universiteit van Chicago. Ben je dan wel echt dood als je bent gestorven? Waar ligt de grens tussen leven en dood? Volgens filosoof en antropoloog Jos de Mul moeten we voor antwoorden op die vragen bij de Duitse filosoof Helmuth Plessner zijn. Plessner stelt dat veel wetenschappers levende wezens zien als een machine. ‘Hierdoor raakt datgene wat levende wezens levend maakt uit het zicht.’
Eigen universum
Binnen een jaar zijn al onze moleculen vervangen. Hoe blijf ik dan toch dezelfde? Volgens de Chileense filosoof en bioloog Humberto Maturana (1928-2021) is dat een kwestie van organisatie. Hij zag een levend wezen als een zelf producerende machine. Die zit zo in elkaar dat die zijn eigen onderdelen maakt en onderhoudt. Maturana: ‘Ieder levend wezen brengt een eigen wereld voort, een eigen universum.’
