Daniel Dennett

Er zijn twee manieren om de wereld te beschrijven: in termen van onze alledaagse ervaring – de wereld van stoelen en tafels – en in wetenschappelijke termen – de wereld van quarks en atomen. Is de ene beschrijving meer ‘echt’ dan de andere? Volgens Daniel Dennett is het de taak van de filosofie om tussen deze twee wereldbeelden te onderhandelen en te laten zien hoe ze samengaan.

Neem de vrije wil. Sommige hersenwetenschappers beschouwen dat verschijnsel als een illusie: in het brein tref je immers nergens een vrije wil aan. Toch zit het toedichten van wilsvrijheid ingebakken in onze alledaagse psychologie, alsook ons rechtssysteem. Voordat we de vrije wil afdanken, stelt Dennett, doen we er goed aan ons eerst af te vragen welke vormen van wilsvrijheid er voor ons werkelijk toe doen. Zo is er het type vrijheid dat als voorwaarde geldt voor verantwoordelijkheid: zou het niet onverstandig zijn daar geen acht meer op te slaan? Ongetwijfeld kunnen neurologen aantonen dat bepaalde vormen van wilsvrijheid niet bestaan, maar volgens Dennett zijn dat niet ‘the varieties of free will worth wanting.’

Even tussendoor… Meer lezen over Daniel Dennett en andere grote denkers? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:

Minder toegeeflijk is Dennett als gaat om het koesteren van een andere illusie: religieus geloof. Dennett is een naturalist: er bestaat niets buiten de natuurlijke wereld, en die wereld is in principe wetenschappelijk verklaarbaar. De werktuigen van een goede denker zijn geen luchthaken, maar hijskranen: net als een goede ingenieur dient hij zijn redeneringen op vaste grond te onderbouwen en niet in het luchtledige te laten zweven. Dat ons bewustzijn ‘onverklaarbaar complex’ is, of dat briljante kunstenaars over ‘goddelijke inspiratie’ beschikken, dat zijn ideeën die aan luchthaken hangen: ze kunnen niet natuurwetenschappelijk worden verklaard, maar vooronderstellen een vleugje magie. Magie is echter schijn: ook de beste goochelaars worden uiteindelijk ontmaskerd.