Quote
“Onze nieuwsgierigheid strekt zich uit naar alles. We hebben epistemische honger. Wetenschap is de beste manier om die honger te stillen.”
“Ja, we hebben een ziel, maar die bestaat uit allemaal kleine robots.”
Er zijn twee manieren om de wereld te beschrijven: in termen van onze alledaagse ervaring – de wereld van stoelen en tafels – en in wetenschappelijke termen – de wereld van quarks en atomen. Is de ene beschrijving meer ‘echt’ dan de andere? Volgens Daniel Dennett is het de taak van de filosofie om tussen deze twee wereldbeelden te onderhandelen en te laten zien hoe ze samengaan.
Neem de vrije wil. Sommige hersenwetenschappers beschouwen dat verschijnsel als een illusie: in het brein tref je immers nergens een vrije wil aan. Toch zit het toedichten van wilsvrijheid ingebakken in onze alledaagse psychologie, alsook ons rechtssysteem. Voordat we de vrije wil afdanken, stelt Dennett, doen we er goed aan ons eerst af te vragen welke vormen van wilsvrijheid er voor ons werkelijk toe doen. Zo is er het type vrijheid dat als voorwaarde geldt voor verantwoordelijkheid: zou het niet onverstandig zijn daar geen acht meer op te slaan? Ongetwijfeld kunnen neurologen aantonen dat bepaalde vormen van wilsvrijheid niet bestaan, maar volgens Dennett zijn dat niet ‘the varieties of free will worth wanting.’
Minder toegeeflijk is Dennett als gaat om het koesteren van een andere illusie: religieus geloof. Dennett is een naturalist: er bestaat niets buiten de natuurlijke wereld, en die wereld is in principe wetenschappelijk verklaarbaar. De werktuigen van een goede denker zijn geen luchthaken, maar hijskranen: net als een goede ingenieur dient hij zijn redeneringen op vaste grond te onderbouwen en niet in het luchtledige te laten zweven. Dat ons bewustzijn ‘onverklaarbaar complex’ is, of dat briljante kunstenaars over ‘goddelijke inspiratie’ beschikken, dat zijn ideeën die aan luchthaken hangen: ze kunnen niet natuurwetenschappelijk worden verklaard, maar vooronderstellen een vleugje magie. Magie is echter schijn: ook de beste goochelaars worden uiteindelijk ontmaskerd.
Relevante berichten
Daniel Dennett: ‘Filosoferen over de geest is mind candy’
De populaire Amerikaanse filosoof Daniel Dennett legt uit dat wij wel ontworpen zijn, maar zonder ontwerper.
De definitieve battle over de vrije wil
Bestaat de vrije wil nu wel of niet? Binnenkort gaan topexperts Dick Swaab en de Amerikaanse filosoof Daniel Dennett daar in Haarlem over in debat. Pikant detail: Swaab komt voor in Dennetts ‘schurkengalerij van wetenschappers die ernaast zitten’. Er is geen filosofische vraag die de afgelopen jaren meer publieke aandacht… Read More
Roger Scruton: ‘Op het moment van dreigend verlies ervaren we de waarde van alles’
‘We worden heel teder tegenover een wereld die op het punt van verdwijnen staat’, zegt Roger Scruton. Engelands meest conservatieve filosoof over het heilige in een goddeloze wereld.
‘Weet je het antwoord niet? Gebruik je verbeelding’
De Amerikaanse filosoof Daniel Dennett constateert een merkwaardige tegenstelling. Duizenden jaren viel er weinig te beginnen tegen de ellende in de wereld, maar ‘tegenwoordig komen we om in de mogelijkheden’ om anderen te helpen. Toch leidt die veelheid aan opties juist tot verlamming. Daniel Dennett is een zeiler. En hij… Read More
