Volgens Immanuel Kant (1724-1804) past elke filosofie in 4 vragen: Wat kan ik weten? Wat moet ik doen? Wat mag ik hopen? Wat is de mens?
01 Wat kan ik weten?
‘Op jonge leeftijd merken we al welk gedrag een glimlach oplevert en welk gedrag een afkeurende blik. Op basis daarvan ontwikkelt ieder van ons als kind een geloofssysteem en mechanismen waarmee we ons staande houden in de wereld. Die aangeleerde reacties bepalen ook hoe we relaties aangaan met anderen; met liefdespartners en vrienden, maar ook met collega’s en de groenteboer. Maar de overtuigingen en mechanismen die je je op jonge leeftijd eigen hebt gemaakt, werken misschien niet overal. Wat thuis werkt, werkt soms al niet meer op school. Of werkt later niet meer, in de volwassen wereld van werk en serieuze liefdesrelaties. Dan helpt je geloofssysteem je niet langer, maar zet het je vast in oude denk- en gedragspatronen.’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
02 Wat moet ik doen?
‘Inzien dat je zelf kunt beslissen om anders te reageren en je anders te gedragen. Daarvoor moet je je wel eerst realiseren hoe je nu denkt en doet. Vaak zijn we ons niet bewust van het feit dat onze beslissingen en omgangsvormen verankerd liggen in hoe we al vroeg tegen de wereld leerden aankijken. Door middel van reflectie kun je inzien wat die manieren zijn. Misschien ontdek je wel overtuigingen van jezelf die je ontzettend beperken. Bijvoorbeeld: “Iedereen denkt alleen maar aan zichzelf.” Of: “Niemand vindt me aardig.” Je hebt de keus om je standaardreactie en je prioriteiten te veranderen. Hoe je je gedraagt ligt niet vast omdat je een bepaalde jeugd hebt gehad. Dat brengt veel vrijheid met zich mee. Als je bent vastgelopen, bedenk dan: ik kan er zelf voor kiezen hoe ik reageer op wat er in mijn leven gebeurt.’
‘Je hebt altijd de keus hoe je op iets reageert’
03 Wat mag ik hopen?
‘Ik hoop dat mensen wat vertrouwd is niet verwarren met de waarheid. We zijn zo gewend om op een bepaalde manier tegen onszelf te praten dat onze gedachten als vanzelfsprekend voelen. Als je ervan doordrenkt bent dat oranje een vreselijke kleur is, kun je besluiten om tegen jezelf te zeggen: oranje is een prachtige kleur. In het begin voelt dat als onzin, maar door het te blijven herhalen verandert dat. Beide gedachten zijn niet waar of onwaar, maar enkel een concept. Dat geldt ook voor grotere gedachten over jezelf of over de wereld. Het is bijna altijd een goed idee om je oordeel op te schorten.’
04 Wat is de mens?
‘Al vanaf de babytijd willen we ons verbinden met anderen, en dat houdt nooit op. Het is onlosmakelijk deel van wie we zijn: de mens is een relationeel, voelend wezen. Net zoals een hersencel zich moet verbinden met andere neuronen voordat er iets bewerkstelligd kan worden, moet ieder mens zich verbonden voelen met anderen om te kunnen functioneren in de wereld.’
Het boek dat iedereen van wie je houdt zou moeten lezen. En misschien een enkeling die je niet zo mag
Philippa Perry
Balans
251 blz.
€ 22,99
