Filosofie is makkelijker als je denkt
‘Wat is dus tijd?’
Het is echt iets van deze tijd om in het nu te willen leven, maar kan dat eigenlijk wel? Vanaf het begin van het denken stuitten filosofen op de paradoxen van de tijd. Ontdek ze zelf in het katern ‘Filosofie is makkelijker als je denkt’. Veel denkplezier.
Als we nadenken over tijd is dat meestal niet erg lang. We vinden tijd zo normaal dat we nauwelijks beseffen dat alles in tijd verloopt. Zelfs deze zin doet, euh.., deed dat. Tijd lijkt eenvoudig. Het zou bestaan uit verleden, heden en toekomst. Maar wie erbij stilstaat lijkt nooit uit het heden te kunnen ontsnappen. Het verleden is er niet, niet meer, en de toekomst is er ook niet, nog niet. Zolang ik tegenwoordig ben, is er voor mij alleen tegenwoordige tijd. Toch?
Volgens de Griekse filosoof Aristoteles (die leefde in de tijd dat onze jaartelling nog niet bestond) was het allemaal niet zo raadselachtig: tijd bestaat niet zonder de mens. De mens is in staat om te tellen, en hierdoor kan de wereld, verdeeld in gelijke stukken, chronologisch aan ons voorbijtrekken.
Toch blijft er iets knagen. Kerkvader en filosoof Augustinus vraagt een paar eeuwen later in zijn Belijdenissen: ‘Laat mij horen en begrijpen, hoe gij in het begin de hemel en de aarde gemaakt hebt.’ Goed punt. Want waar kon God mee bezig zijn, vóór hij hemel en aarde schiep? Als er voor het bestaan nog geen tijd was, wanneer is tijd dan begonnen? Niet op een bepaald moment, in elk geval.
‘Wat is dus tijd?,’ vraagt Augustinus een beetje wanhopig. ‘Wanneer niemand het me vraagt, weet ik het; wil ik het echter uitleggen aan iemand die het vraagt, dan weet ik het niet.’
Maar eigenlijk kon Augustinus het behoorlijk goed uitleggen. Ook al lijkt alleen het nu echt tegenwoordig, het verleden en de toekomst zijn er ook de hele tijd, volgens Augustinus. Het verleden is in de herinnering aanwezig en de toekomst in onze verwachting. Het heden kan niet eens zonder verleden en toekomst. Luister maar eens naar een lied, of alleen al één klank. Het geheugen zorgt ervoor dat het eerste deel ervan nog niet is verdwenen op het moment dat het geluid zijn einde nadert.
En zelfs op dat ‘punt’ anticiperen we al de klanken die nog kunnen volgen. Volg je het nog? Tijd is makkelijker als je denkt. Probeer het maar.
