01 Wat kan ik weten?
‘Toeval is alles wat onvoorspelbaar is en ook anders kan lopen. Dat het universum bestaat, dat er leven bestaat, dat er soorten bestaan, dat jij en ik bestaan – alles is een kwestie van toeval. De Israëlische psycholoog Daniel Kahneman bedacht ooit een formule: succes = kwaliteit + toeval. Maar hij vergat dat kwaliteit óók toeval is. Zelfs hard werken of zelfdiscipline is grotendeels het product van genen. Zoals de Amerikaanse komiek George Carlin zei: “Ik zeg graag dat twee dingen in het leven er het meest toe doen: genetica en geluk. Maar als je het realistisch bekijkt, is genetica ook een kwestie van geluk.”’
Dit artikel is exclusief voor abonnees
02 Wat moet ik doen?
‘Sommigen denken dat de formule van Kahneman betekent dat je het best achterover kunt leunen en kunt wachten tot het geluk je komt aanwaaien. Dat is een misvatting. In onze maatschappij is keihard werken een voorwaarde om mee te kunnen doen met de succesloterij. Een belangrijke les die ik heb geleerd is om nooit op het resultaat te mikken, omdat je dat uiteindelijk niet kunt beïnvloeden. Bewandel het pad dat het meeste plezier geeft. Als je dat doet, heb je al gewonnen.’
‘Zelfs zelfdiscipline is grotendeels het product van genen’
03 Wat mag ik hopen?
‘Je mag hopen dat wanneer het geluk op je pad komt, je het ook als zodanig herkent. Zoals de scheikundige Louis Pasteur wist: het toeval begunstigt alleen de voorbereide geest. Succesvolle mensen hebben een goede kans op waarde geschat omdat ze daartoe intellectueel zijn toegerust. Het gevaar is dat je je succes gaat toe-eigenen. Friedrich Nietzsche zag het scherp: winnaars geloven niet in toeval. Hoe je over toeval denkt, bepaalt hoe je in het leven staat. Als je toeval uitsluit en succes ziet als een eigen verdienste, geloof je dat iedereen de kans krijgt om het te maken. Je zult dan eerder hardvochtig oordelen over mensen die geen succes hebben. Ik hoop dat we kunnen inzien dat toeval beslissend is, zodat we meer mededogen en compassie kunnen hebben met mensen in de marge van de samenleving.’
04 Wat is de mens?
‘De mens is per toeval in de wereld geworpen. Maar omdat de mens niet kan leven met het idee dat hij een speelbal is van het lot, gaat hij op zoek naar patronen in zijn leven. Hij vindt dan altijd een narratief dat hem goed uitkomt, dat zijn leven zin geeft. En dat is een verhaal waarin hij zelf achter het stuur zit. Arthur Schopenhauer zei dat de mens niet vrij is, maar tegelijk niet zonder de illusie van vrijheid kan. Zo gaat de mens ook om met toeval: de rol daarvan mag niet te groot zijn. Bovendien voel je toeval niet, want de mens ervaart zichzelf altijd als een handelend persoon.’
Waarom succes een kwestie van geluk is. De grote rol van toeval in het leven
Huub Buijssen
Spectrum
272 blz.
€ 21,99
