De beste filosofische boeken van 2025

Klimaatrampen, oorlogen, bedreigingen voor de democratie – het is niet verwonderlijk dat mensen de toekomst somber tegemoetzien. Maar toch zijn het vooral westerlingen die zich inbeelden dat de apocalyps nadert, bemerkt de Kameroense filosoof Achille Mbembe. Voor de meeste Afrikaanse culturen is de eindtijd allang geweest, ten tijde van de slavernij of het kolonialisme. En toch gaat het leven door. Als we ons een leefbare toekomst willen inbeelden, moeten we daarom bij deze culturen te rade gaan en het berekenende, kolonialistische denken achter ons laten. In De aarde als gemeenschap brengt Mbembe lijnen uit zijn eerdere werk bijeen en biedt hij, tussen de stevige filosofische analyses door, een schitterend stukje hoop voor de toekomst.

Robin Atia

De aarde als gemeenschap
Achille Mbembe
Boom
256 blz.
€ 29,90

Wat als zelfs je intiemste ervaringen van liefde, rouw of angst niet uit jezelf afkomstig zijn, maar het product zijn van de maatschappij waarin je leeft? Dit verbluffende idee werkt de Israëlische socioloog Eva Illouz uit in Explosieve moderniteit. Emoties zijn volgens haar ‘de verdichting van sociale structuren, groepsidentiteiten en morele codes’. Ze analyseert de verbanden tussen emoties en maatschappelijke ontwikkelingen, zoals de pijn die door de meritocratie wordt veroorzaakt omdat eigenwaarde is gekoppeld aan verdienste. Een intelligent boek dat weids aanvoelt door de vele verwijzingen naar literatuur, filosofie en geschiedenis, en dat je op een andere manier naar de samenleving en naar jezelf laat kijken.

Ira Pronk

Explosieve moderniteit. Over de grote emoties van onze tijd
Eva Illouz
Ten Have
288 blz.
€ 29,99

In de wetenschap en de filosofie zoeken we vaak naar houvast in de vorm van stabiele, onveranderlijke waarheden. Maar daar doen we de werkelijkheid geweld mee aan, dacht de Franse filosoof Henri Bergson (1859-1941), want alles verandert continu. Bergson wilde juist die verandering doordenken. De Britse schrijver en filosoof Emily Herring deed een poging om Bergsons ongrijpbare denken en leven te vatten in een biografie, en slaagt daar ondanks deze haast onmogelijke opdracht wonderwel in. Tijd voor een herwaardering van de filosoof die The New York Times ooit omschreef als ‘de gevaarlijkste man van de wereld’.

Jonathan Janssen

Henri Bergson. Een biografie
Emily Herring
Ten Have
304 blz.
€ 27,99

Wat is er nu heerlijker dan de aankondiging van een onthulling? Als ik de vraag zo stel, weet ik dat ik de verwachting wek ergens tussen deze regels iets te onthullen. Wat verwachten we als we een geheim verwachten? In elk geval íets, zou je denken. Maar nee, ‘de waarheid heeft een grote leegte nodig’, schrijft María Zambrano (1904-1991) in Over kennis van de ziel. Wie schrijft, moet volgens haar ‘zijn hartstochten en vooral zijn ijdelheid tot zwijgen brengen’. Laat met deze eerste Nederlandse vertaling van de essays van Zambrano je hart vullen met inspiratie.  

Coen Simon

Over kennis van de ziel. En andere essays
María Zambrano
ISVW Uitgevers
104 blz.
€22,95

Een lied of een geur herinnert ons soms aan het verlies van een dierbare. Zonder enige waarschuwing dringt het verdriet zich op. In zijn boek over deze emotie laat de Vlaamse filosoof Ignaas Devisch zien hoe krachtig verdriet is. Mensen die diep verdriet ervaren, dragen dit altijd met zich mee. ‘Het hele lijf is omzwachteld door een tweede huid, soms zichtbaar, soms niet.’ We kunnen geneigd zijn te denken dat we verdriet zo snel mogelijk ‘een plek moeten geven’, maar daar verzet Devisch zich tegen. Een prachtig geschreven werk dat je opnieuw doet nadenken over deze intense emotie en haar impact. 

Liza Görlach

Een kleine filosofie van grote emoties. Verdriet
Ignaas Devisch
Pelckmans
120 blz.
€19,50

‘Men is niet simpelweg mens; men kan alleen hopen mens te worden,’ schrijft de Zwitserse filosoof Jeanne Hersch (1910-2000). In Vrouwen in duistere tijden vertelt Alicja Gescinska over tien vrouwelijke denkers die dat – mens zijn – met verve gedaan hebben: die weerstand boden tegen oorlog, niet onverschillig waren voor het lijden van anderen en diepe vriendschappen onderhielden. Zulke levende voorbeelden kunnen we allemaal wel gebruiken, volgens Gescinska, ‘want ieder mens kan proberen een beetje licht in de wereld te brengen’. Een fantastische portrettengalerij, die niet alleen onbekende denkers zoals Judith Shklar en Jeanne Hersch in het licht zet, maar ook een beetje moed geeft om zelf ‘mens te worden’.

Thomas Velvis

Vrouwen in duistere tijden. Tien denkers van blijvende betekenis
Alicja Gescinska
De Bezige Bij
368 blz.
€ 29,99

‘De mens kan niet ontsnappen aan de filosofie, omdat hij niet kan ontsnappen aan zijn vrijheid,’ schrijft Simone de Beauvoir (1908-1986) in het voorwoord van haar essaybundel Waarom ik denk. De vrijheid waarmee we volgens de existentialistische Franse filosoof opgezadeld worden bij onze geboorte, dwingt ons tot nadenken: we moeten telkens een positie innemen in het leven. Dat maakt het leven volgens De Beauvoir door en door filosofisch. Haar essays over vrouwelijkheid, filosofie en vrijheid zijn een groot denkfeest en wakkeren de liefde aan voor filosofie.

Anne-Sophie van Berkestijn

Waarom ik denk. Essays over vrijheid, filosofie en feminisme
Simone de Beauvoir
Bijleveld
160 blz.
€ 22,50