Het nihilisme van Nietzsche
Wie zich in het nihilisme verdiept kan niet om Friedrich Nietzsche (1844-1900) heen. Nihilisme was een centraal begrip in zijn filosofie. Met zijn uitspraak ‘God is dood’ wilde hij benadrukken dat er geen fundamenten zijn voor onze normen en waarden – laat staan een ‘absolute waarheid’. Een mens zal deze zelf moeten scheppen. Hoewel hij zijn boeken tijdens zijn leven nauwelijks gelezen werden, is hij vandaag de dag populairder dan ooit.
Dostojevski en het Russisch nihilisme
In 19e-eeuws Rusland speelde het nihilisme vooral in de politiek een belangrijke rol. Russische nihilisten kwamen veelal uit niet-adellijke milieus en begaven zich in intellectuele kringen die de bestaande politieke en sociale orde afwezen. Dit zorgde voor verhitte debatten, waar ook bekende auteurs als Dostojevski en Toergenjev zich in mengden. Het Russisch nihilisme ontleent een groot deel van zijn huidige bekendheid aan romans als Vaders en Zonen en Misdaad en Straf.
Even tussendoor… Meer lezen over het nihilisme? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
Consequent nihilisme
Is het mogelijk om een consequente nihilist te zijn? Volgens filosoof Sebastien Valkenberg is dat lastig. Wie nergens in gelooft kan immers ook nooit verwijzen naar principes. Valkenberg bespreekt de hoorcollegeserie Nietzsche en het nihilisme van Nietzsche-kenner Paul van Tongeren, die de negatieve lading van ‘nihilist’ wil corrigeren. Hoe breng je nihilisme consequent in de praktijk? Je principes volledig loslaten blijkt zo makkelijk nog niet.
Zenfilosofie en nihilisme
Wat kan het Europese nihilisme leren van de Oosterse zenfilosofie? Hoogleraar Boeddhistische filosofie André van der Braak schreef hierover een artikel over in Wijsgerig Perspectief. Net als in het nihilisme, speelt het niets in het boeddhisme een belangrijke rol. Japanse filosoof Nishitani Keiji (1900-1990) schreef uitgebreid over het nihilisme en de ‘overwinning’ ervan. In zijn werk sloeg hij een brug tussen de westerse en oosterse filosofieën van het niets.
Europees denken buiten Europa
Denker des Vaderlands Paul van Tongeren werkte een aantal maanden als onderzoeker aan een Zuid-Afrikaanse universiteit. Hij hoopte in die tijd los te kunnen komen van zijn ‘Europese vooroordelen’. Niets bleek minder waar: de invloed van Europees denken bleek veel dieper te zijn doorgedrongen buiten Europa dan hij dacht. Ook in hemzelf bleken die denkwijzen hardnekkig. Maar: ‘je leert vaak meer van wat niet lukt dan van wat wel overeenkomt met je verwachtingen’.
