De Amerikaanse filosoof Susan Brison werd tijdens een ochtendwandeling overmeesterd, verkracht en voor dood achtergelaten in een ravijn. Ze schreef er een (niet vertaald) boek over, Aftermath (2002).
‘Filosofie hielp me niet om me weer thuis te voelen in de wereld,’ constateert Brison. De filosofie die ze las was te ver verwijderd van de wereldverwoestende, fysieke ervaring die ze had doorstaan. Wilde haar onderzoek waarachtig zijn, dan moest Brison ‘filosofie doen’ vanuit haar eigen verhaal.
Ieder mens heeft een wereldbeeld nodig om goed en waarachtig door het leven te kunnen navigeren. Filosofie kan daarbij helpen. Maar wat als er iets gebeurt wat zo heftig is dat het niet zomaar te integreren valt in jouw beeld van de wereld tot nu toe? Na dit trauma moest Brison haar wereldbeeld helemaal opnieuw opbouwen, inclusief haar plek daarin. En ze moest nieuwe woorden zoeken; woorden die zo’n traumatische gebeurtenis inkapselen en enigszins begrijpelijk maken. Woorden geijkt aan die persoonlijke ervaring.
Traditioneel gezien is filosofie niet gemakkelijk te verenigen met een al te persoonlijke benadering. De problemen zijn dan ook legio. Wat is de status van een filosofisch zelfonderzoek? Spreek je louter voor jezelf of presenteer je jezelf als woordvoerder van een groep (en waar houdt die groep dan op, en waarom)? En kun je je eigen ervaringen wel voor zoete koek slikken? Is het niet zo dat je al een gekleurde ervaring van je eigen ervaringen hebt? Ook persoonlijke ervaringen kunnen immers op ontelbare manieren worden beschreven en op ontelbare manieren worden ervaren.
Dat weet Brison ook allemaal wel. En toch heeft zíj het nodig om in háár leven na dit specifieke trauma te onderzoeken wat een uitspraak als ‘ik ben’ nu nog kan betekenen. Misschien zijn de kunsten daartoe beter toegerust, maar zij is filosoof. En wat is de filosofie waard als die geen contact kan maken met een realiteit?
Even tussendoor… Meer columns lezen van Marjan Slob? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief:
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
De wereld begrijpen begint altijd vanuit een persoonlijk standpunt. Filosofie is de poging om dat standpunt steeds ruimer te maken, zodat het steeds meer complexiteit kan omvatten – zonder ooit het contact met je eigen plek te verliezen. Na een trauma, dus na een pijnlijke hapering van je wereldbeeld, zul je allereerst terug moeten keren naar die eigen plek. Dat vraagt niet alleen de psychologie van je, maar ook de filosofie.
