Gorgias was wat ze in uw tijd een sofist noemden. Kun je de mensen achter Cambridge Analytica vergelijken met de sofisten? Ook zij proberen het volk te manipuleren…
‘De vergelijking ligt voor de hand. De sofisten waren een soort intellectuele kooplieden die beweerden dat ze de nieuwe generatie politici de kennis en vaardigheden konden onderwijzen, om zo de macht te verwerven in de Atheense democratie. Dat was precies de claim van Cambridge Analytica en is die nog steeds van alle andere spindoctors en politieke marketingexperts van uw tijd. Het woord “spin” is veelzeggend. Het gaat niet om de waarheid. Niet om het Goede. Maar om het beeld zo te draaien dat de politicus goed schíjnt.’
Proeven we zelfs aarzeling als het om de claim van Nix gaat dat hij zijn klanten macht kan bezorgen?
‘Ik heb de openbare hoorzitting van het Britse parlement met Alexander Nix, de voormalige baas van Cambridge Analytica, gevolgd en vroeg me af: waar kijken we nu naar? Er lijken me redenen om vraagtekens te zetten bij de claim van zijn bedrijf dat het politici aan de macht kan brengen. Nix noemde niet één geval waarbij dat was gelukt, maar laten we hem het voordeel van de twijfel geven en ervan uitgaan dat het klopt.’
Wat kunnen we van dit schandaal leren?
‘Het valt op dat Nix zich beklaagt over de moraal van zijn tegenstanders. Over het gebruik van opnames die met een verborgen camera zijn gemaakt. Over ongefundeerde beschuldigingen. Tegelijk zie je op die camerabeelden dat hij zijn klanten adviseert om methodes te hanteren die moreel nog verderfelijker zijn, zoals prostituees inzetten om politiek tegenstanders in diskrediet te brengen. Merkwaardig is dat hij daaruit niet de enige conclusie trekt die er te trekken is, namelijk dat hij oogst wat lieden zoals hij hebben gezaaid.’
Wat kunnen we nog meer leren?
‘Dat het vak van Nix en al die andere spindoctors en politieke marketingexperts niets waard is.’
Nix was anders bezig veel geld te verdienen.
‘Maar wat is dat waard? Niets, als we ons realiseren dat de ziel ons meest waardevolle bezit is, en dat de ziel erbij gebaat is om naar het Goede te streven. Uiteindelijk komt er een moment van waarheid. Socrates vertelt Gorgias over wat er gebeurt na de dood. De misvorming van de ziel blijft zichtbaar. De mensen die zich het meest hebben misdragen worden eeuwig als voorbeeld gesteld. Nix zou dus moeten hopen dat hij gestraft wordt. Dat biedt hem de kans op verbetering van zijn ziel, zodat hij bij het finale oordeel wellicht een mildere straf krijgt.’
U zegt dus dat iedereen die misdrijven begaat gebaat is bij straf?
‘Inderdaad. Socrates zegt daarom in de Gorgias dat tirannen niet te benijden zijn. Op de aarde denken ze dat ze onaantastbaar zijn. Daardoor beschermt niets ze meer tegen bederf van hun ziel.’
Elke week aan het denken worden gezet over actuele thema’s aan de hand van de grootste denkers uit de geschiedenis van de filosofie? Schrijf u in voor de gratis nieuwsbrief
Meld u aan voor onze nieuwsbrief
We zouden bijna geloven dat Trump erbij gebaat is als hij veroordeeld wordt voor de misdaden waarvan hij wordt beschuldigd.
‘Als hij schuldig is zeker. Maar ik heb begrepen dat er in uw tijd staatsmannen zijn die nog veel grotere wreedheden hebben begaan.’
Als we uw redenering volgen, dan zijn de slachtoffers van een dictator als de Syrische Assad dus beter af dan de dictator zelf?
‘Absoluut. Je kunt beter kwaad ondergaan dan kwaad doen, zegt Socrates in de Gorgias. Want niets is zo waardevol als de ziel. Maar laten we terugkeren naar de slachtoffers van Nix: de kiezers die hij wilde helpen misleiden. Hun heeft Nix juist een dienst bewezen.’
Hoezo?
‘Doordat hij niet alleen zichzelf, maar ook de politiek ontmaskert. Kijk zelf nog eens naar de lezing die hij een jaar voor zijn val heeft gehouden. Hij is dan nog vol zelfvertrouwen. Zijn belofte is dat hij een methode had ontwikkeld waarbij je schaamteloos kon inspelen op de emoties van kiezers. Eerst maak je via een analyse van gedrag op sociale media een “psychologisch profiel”. Word je gekwalificeerd als neurotisch, dan krijg je boodschappen gestuurd die gebaseerd waren op angst. Was je emotioneel meer gericht op sociale relaties, dan kreeg je boodschappen waarin de familie centraal staan. Nix laat de mensen beseffen hoe belangrijk het is dat ze voldoende zelfkennis ontwikkelen om hun emoties de baas te kunnen.’
En die data werden dan ook nog eens op illegale wijze verkregen…
‘Erger is dat politici die gestolen waar graag kochten…’
Wat zou u de politici van onze tijd leren?
‘Dat je de kiezer niet moet willen verleiden door in te spelen op diens zwakheden. Regeerders hebben tot taak deugden voor te leven en na te streven. Misschien is het voor de moderne lezer nuttig als ik die deugden even opsom: moed, zelfbeheersing, wijsheid en rechtvaardigheid. Die vormen de echte basis van geluk, voor de politicus zelf en de bevolking.’
